Friday, December 2, 2016

Photos of refugee camps unearthed


Stefan Ellis spent nearly four months documenting conditions in Site Two and Site Eight refugee camps. Photo supplied


Stefan Ellis was a senior in college in Massachusetts when he decided to travel to Thailand to photograph the crowded Cambodian refugee camps on the border in 1986. He was inspired, like many, by a film.

“My son, like a lot of Americans, saw The Killing Fields . . . He realised then that the camps were still going on,” his father, Bob Ellis, recalls. “So he wrangled some press credentials and did it.” Stefan spent nearly four months documenting the conditions in Site Two and Site Eight, the latter of which remained under the control of the Khmer Rouge.

Ellis sought out the stories of those who he photographed. Photo supplied
According to [Stefan], they would take you in and show you [around] but not let you get behind the scenes,” Ellis says. Stefan Ellis later returned to Southeast Asia as a freelance photographer – he had also worked in Russia and Israel – before becoming an AFP photo editor in Hong Kong and establishing the wire’s bureau in Phnom Penh in 1991. Tragically, he took his own life five years later, at the age of 31.

But many of the photos from his first outing a decade earlier have been buried in boxes with his father in California since then – at least, until now. “I’ve just been sitting on them, and I’ve been starting to realise that a lot of the story of the camps hasn’t been told,” Ellis says.

The family donated the collection of 49 black-and-white photographs to Phnom Penh’s Bophana Center, where 21 will go on exhibition this evening. The work captures not only the conditions in the camp, but also the powerful stories of those who lived there.

“A lot of these were families who lived there for years and really didn’t know any other life at that point, [and] quite a number of them could still be alive today,” Ellis says. “He worked very hard to get people in the camps to feel comfortable. They were very suspicious of Westerners, especially in Site Eight – there were always soldiers lurking in the background,” he adds.

Ellis was particularly struck by a woman named Seng An. Photo supplied

Stefan’s photographs from the camps are more than a simple documentation of people, time and place. His portraits of families and individuals are a powerful testament to humanity’s resilience in the face of disaster.



One portrait in particular, of an expectant mother named Seng An, had a lasting impact on Stefan. He included her in a note to his friends and professors: “No one had the right to see her in such pain. It came home to me at that point just how limited journalism was, as I would never be able to bring home how much pain she was in and just how serious the KR problem was,” he wrote.

Stefan Ellis. Photo supplied
“She stopped crying eventually and looked over at me and told me, through the translator, ‘Please take my picture. I want you to tell people in your country about how the Khmer Rouge killed my family’.”

“I thought of all the things I had ever wanted or striven for and then about the suffering and the unheard cries of the Cambodian people and knew that I would never be the same again.”

Thai Border Cambodian Refugee Camps opens tonight at 6:30pm at the Bophana Center, #64 Street 200. The exhibition runs through January 16.

Boom built on 'slavery’


Kong Sophat (right) works in a kiln in a Kandal province brick factory last month. Sophat lost his arm in a workplace accident a few years ago. Pha Lina



The use of debt bondage to trap workers in “modern day slavery” is widespread in many of Cambodia’s brick-making factories, indicates research by rights group Licadho, whose findings suggest the Kingdom’s recent building boom is built on the illegal practice.

In a report released today titled Built on Slavery: Debt Bondage and Child Labour in Cambodia’s Brick Factories, the organisation documents the exploitation of both adults and children at factories in Tbong Khmum, Kandal and Phnom Penh, which every day funnel tens of thousands of bricks to construction sites around the capital.

Through interviews with about 50 workers, Licadho found all but one were working to pay off loans of between $1,000 and $6,000 provided by owners, who used bondage to guarantee a “long-term, cheap and compliant workforce”, the authors argue.

Paid “by piece” rates – cash per brick amounting to between $2 and $10 per day – the labourers were often unable to repay the money, leaving them trapped in perpetual servitude and poverty.

Further, the debt bondage – which is illegal under Cambodian and international law – has ensnared multiple generations of the same families, a major reason for the prevalence of child labour in the hazardous industry, according to the report, released to coincide with the International Day for the Abolition of Slavery.

Visits by the Post to two brick factories this week confirmed the practice appeared widespread. One factory owner ac-knowledged that some businesses, on the lookout for good workers, would even poach labourers from other sites by acquiring their debts.

Noting authorities were well aware of the practice, the report calls on the government and other stakeholders – such as international construction companies buying the cheap bricks – to end “impunity” for brick factory owners.
“Until this occurs, this brutal form of contemporary slavery will continue to flourish inside Cambodia,” the authors state.

Recruitment

As Phnom Penh expands upwards and outwards, brick production has surged, with Licadho focusing on 11 clusters of factories north of the capital along national roads 5 and 6, totalling more than 130 individual sites and thousands of workers.

Many of those drawn into the industry usually accrue debt in their local village to neighbours or money lenders, often because of health emergencies or crop failures, the report explains. Unable to pay, they transfer their debt to factory owners, whose offers of no-interest loans that can be paid off through work often spread via word-of-mouth.

Such was the case for 59-year-old Von Pho, a former vegeta-ble and rice farmer from Kandal province’s Muk Kampoul district, who now earns about $2 a day stacking and moving bricks and carting firewood for kilns at a small factory in Prek Anhchanh commune.

The mother of two, whose children also work at brick factories, started working at the site about three years ago after she was unable to pay a debt to neighbours borrowed to buy food.

Like most of her co-workers – comprising about five families living in ramshackle corrugated iron shacks on the property’s edge – she remains in debt to the owner, owing $150, which she says she’s made little progress in paying.
“I can work here but won’t pay the debt for 10 or 20 years,” Pho told the Post yesterday as she loaded a cart with firewood together with her son-in-law.

“I earn around 8,000 riel [about $2]. It depends on how much I can do. I get 3 riel per brick, so to get 30,000 riel, it would be 10,000 bricks, and to get that I’d almost die. But I don’t know what else to do. I have no choice. It is not enough for eating, but besides this, I don’t know what else there is.

“If I had money, I could pay the boss at any time, but if not I will work here until I carry a stick,” she said, picking up a stick and mimicking the motions of an elderly person using a cane.

No place for children

Amid the machinery used to process clay and the kilns heated to between 900 and 1,200 degrees centigrade to bake bricks, work at the factories remains extremely hazardous, with accidents and injuries occurring frequently, notes Licadho.

Mother-of-two Von Pho walks through a brick factory in Kandal province last month. Pho earns about $2 per day, and estimates that with this salary she will remain in debt to the factory's owner for up to two decades. Pha Lina

Mother-of-two Von Pho walks through a brick factory in Kandal province last month. Pho earns about $2 per day, and estimates that with this salary she will remain in debt to the factory's owner for up to two decades. Pha Lina

Paying per piece, rather than regular salaries, created “considerable incentive” for children to work alongside parents in order to make more money, stated the report, which said child labour was “common” in the industry.

Though Article 177 of Cambodia’s Labour Law sets 18 as the minimum age for hazardous work, researchers interviewed eight children working at the sites it investigated, who were mostly between 13 and 15 years old, though also witnessed some as young as 9 labouring and operating machinery.

The Post also witnessed young children hauling firewood. On Wednesday, worker Kong Sophat said he started working in brick factories at 15 years old to earn money for his family.

The 32-year-old – who earns about $5 a day stacking bricks into the factory’s 13 kilns – said he currently owed the owner $300, though said it was not a problem as he’d been able to pay off previous debts.

He, however, had paid a higher price: his right arm, which was amputated after being caught in a machine that crushes clay a few years ago. Licadho has investigated three cases of children losing arms in the past two years.

Though his two children are too young to work at the factory yet, Sophat said he was unsure what options they had. “I don’t want my children to work here, but it depends on whether we can afford anything better,” he said.

Despite being outlawed by international treaties, debt bondage persists around the world. A 2015 report by the International Labour Organization estimated there were 20.9 million victims of forced bonded labour globally between 2002 and 2011.

Owners and patrons

The practice, Licadho says, directly contravenes Article 12 of the Kingdom’s Law on the Suppression of Human-Trafficking and Sexual Exploitation, which concerns “unlawful recruitment”, and criminalises the act of buying, selling or exchanging an individual.

Unable to make ends meet, workers often borrow more money from owners or take on bigger debts at new factories and switch sites. Licadho interviewed one woman who owed $3,000 after changing factories 10 times.

Speaking to the Post on Wednesday, the manager and owner of Pho’s and Sophat’s factory, brother and sister, respectively, defended the use of use of bonded labour.

“If they borrow outside, they need to pay interest, but if they come to borrow from us, for example $1,000, we don’t get interest,” the owner, who called herself Eng, said. “What’s important is that they work for us.”

Claiming her business was close to bankruptcy, Eng said it was often her who was cheated, estimating she had provided $10,000 in loans to workers who absconded.

“For example, during traditional festivals, they asked us to go home and never returned,” she said, adding some of the workers were “spoiled” and drank too much.

Licadho’s report found many brick factory labourers see factory owners as benevolent patrons and are thus less likely to criticise and push for better conditions. However, others had been threatened and told they would be arrested if they left. Licahdo cited one example of police compelling a worker to return to a factory.

Eng said she didn’t hunt down missing workers, though some factories kept networks to discover if their labourers turned up at another site. She said some owners actively sought out hard workers at rival factories and provided them money to pay off their debt to lure them across, often imposing even harsher conditions for fear of someone else doing the same.

“If they’re happy with a worker, they put more restrictions on him – like a worker having to pay multiple times the debt if they want to pay it off,” she said, adding her factory “doesn’t do that”.

Nearby at the Ponleu Preah Atith Brich Kiln factory – where more than 100 workers labour behind a high wall topped with metal spikes – Samnang* and his wife find themselves trapped in such a situation.

Told only one of them can take leave at once, and only with permission, the pair moved to the factory a year ago after an insect infestation ruined their farm in Kampong Cham province. They took a $1,000 loan to pay their debts. Over 12 months, they have paid off $200, despite mostly working seven days a week.

Fed up with the work, Samnang once proposed selling some of his cows to clear the family’s debt, only to be told the amount would be double. “The boss didn’t take that money back, if it’s taken, it must be multiplied. The boss needs a workforce,” he said.

Contacted by phone, however, the owner, who refused to give their name, denied this. “There is nothing like that at my place. If they are in debt, they just work here and earn money,” said the woman, who soon hung up on reporters.

Impunity

To mark the International Day for the Abolition of Slavery, UN anti-slavery experts this week released a statement condemning “modern slavery”, particularly the exploitation of children.

Chair of the UN’s voluntary fund on contemporary forms of slavery, Nevena Vuckovic-Šahovic, and the UN special rapporteur on contemporary forms of slavery, Urmila Bhoola, said the practice “cannot continue to be tolerated”.

Licadho researchers found commune and police officials were “well aware” of the practice but took no action, and had been reluctant to pursue cases where children were injured.

Although finding no evidence of direct bribes, the report noted staff had witnessed gifts of “beer, food and money” given to officials by factory owners.

Among Licadho’s recommen-dations is a government order cancelling the debt between brick factory owners and workers, which would include amnesty from prosecution for businesses that complied.

They also called for tougher enforcement and more frequent inspections by the Ministry of Labour, whose spokesman did not reply yesterday to a request for comment. The chief of the National Police’s anti-trafficking unit was also unreachable.

“The main problem is a passive government,” said labour rights advocate Moeun Tola, who said though some emphasis was placed on the lucrative garment sector by the Labour Ministry, construction sites and brick factories were largely overlooked. “I don’t think change will come soon, unless we eliminate or reduce the corruption.”

"សារ​សន្ទនា​​ដែល​គេ​សង្ស័យ​ថា​ធ្វើ​ឡើង​រវាង​គ្រួសារ​លោក ហ៊ុន សែន និង ធី សុវណ្ណថា បង្ហាញពី​​ល្បិច​ស្មោកគ្រោក"

"សារ​សន្ទនា​​ដែល​គេ​សង្ស័យ​ថា​ធ្វើ​ឡើង​រវាង​គ្រួសារ​លោក ហ៊ុន សែន និង ធី សុវណ្ណថា បង្ហាញពី​​ល្បិច​ស្មោកគ្រោក"

ពី​ឆ្វេង៖ លោក ហ៊ុន ម៉ានិត លោក ហ៊ុន សែន និង​កញ្ញា ធីសុវណ្ណថា។ RFA



អ្នក​វិភាគ​នយោបាយ​យល់​ថា សារ​សន្ទនា​ដែល​គេ​សង្ស័យ​​ថា ជា​របស់​លោក ហ៊ុន សែន កូនប្រុស​លោក ហ៊ុន សែន លោក ហ៊ុន ម៉ានិត ជាមួយ​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា អតីត​អ្នក​គាំទ្រ​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ គឺ​បង្ហាញ​ឲ្យ​ឃើញ​ពី​ការ​ប្រើប្រាស់​ល្បិចកល​ស្មោកគ្រោក​ក្នុង​ការ​បំបាក់​គូប្រកួត​នយោបាយ ជាពិសេស​បក្ស​ប្រឆាំង​នៅ​កម្ពុជា។ ចំណែក​បក្ស​ប្រឆាំង​ថា ទុក​រឿង​នេះ​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ជា​អ្នក​វិនិច្ឆ័យ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង។

​នៅ​ប៉ុន្មាន​ថ្ងៃ​ចុង​ក្រោយ​នេះ សារ​សន្ទនា​ដែល​គេ​សង្ស័យ​ថា ជា​របស់​លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន លោក ហ៊ុន ម៉ានិត និង​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា ត្រូវ​បាន​គេ​បង្ហោះ​ចែកចាយ និង​ត្រូវ​បាន​បណ្ដាញ​សារព័ត៌មាន​ផ្សព្វផ្សាយ​ជា​បន្តបន្ទាប់។

ចាប់​តាំង​ពី​មាន​ការ​បញ្ចេញ​សារ​ឆ្លើយឆ្លង​នេះ​មក សាមីខ្លួន​នៅ​ក្នុង​ការ​សន្ទនា លោក ហ៊ុន សែន និង​លោក ហ៊ុន ម៉ានិត លោក​ទាំង​ពីរ​មិន​ទាន់​មាន​ប្រតិកម្ម​ជា​សាធារណៈ​អ្វី​ឡើយ។

សាស្ត្រាចារ្យ​ផ្នែក​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ លោក សូ ចន្ថា កត់សម្គាល់​ថា ក្នុង​សារ​ឆ្លើយឆ្លង​​ដែល​គេ​សង្ស័យ​ថា ធ្វើ​ឡើង​រវាង​លោក ហ៊ុន សែន លោក ហ៊ុន ម៉ានិត និង​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា បង្ហាញ​យ៉ាង​ច្បាស់​ពី​ការ​រៀបចំ​ផែនការ​ដើម្បី​គាបសង្កត់​លើ​ប្រធាន​ស្ដីទី​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ លោក កឹម សុខា។ លោក​ថ្លែង​បន្ត​ថា ករណី​នេះ​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ឲ្យ​ឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​ប្រព័ន្ធ​នៃ​ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​នយោបាយ​នៅ​កម្ពុជា គឺ​មិន​មាន​ភាព​ស្មោះត្រង់ តែ​វា​ជា​ការ​ប្រើ​យុទ្ធសាស្ត្រ​ល្បិច​កិច្ចកល​ផ្ដួល​រំលំ​គូបដិបក្ខ​មុន​ពេល​ការ​ប្រកួត​មក​ដល់​ទៅ​វិញ។

​ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា លោក​ថា នៅ​ពេល​មាន​ការ​បែក​ធ្លាយ​នូវ​សារ​បែប​នេះ អ្នក​ដែល​បាត់បង់​ប្រជាប្រិយភាព គឺ​ជា​បក្ស​កាន់​អំណាច៖ «ឃើញ​ថា អ្នក​នយោបាយ​ហាក់​ដូចជា​មិន​មាន​ជំនឿ​ទៅ​លើ​ការ​ប្រកួតប្រជែង​គ្នា​នៅ​លើ​សង្វៀន​ទេ ប៉ុន្តែ​ប្រើប្រាស់​នូវ​ល្បិចកល ឬ​ប្រើប្រាស់​នយោបាយ​កខ្វក់​​ទៅ​វិញ។ អ្វី​ដែល​ជា​ផល​ប៉ះពាល់​ខ្លាំង​សម្រាប់​សង្គម​នយោបាយ​នៅ​កម្ពុជា គឺ​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ហាក់​អស់​ជំនឿ​ទៅ​លើ​ការ​ប្រកួតប្រជែង​នយោបាយ ហើយ​ជាពិសេស​គាត់​អាច​មើល​ឃើញ​យ៉ាង​ច្បាស់​ពី​ការ​ប្រើប្រាស់​យុទ្ធវិធី ឬ​ល្បិចកល​កខ្វក់​ដូច​មាន​ក្នុង​ការសន្ទនា»។

សារ​​ជា​អក្សរ​ដែល​គេ​សង្ស័យ​ថា ជា​ការ​ឆ្លងឆ្លើយ​​នៅ​លើ​បណ្ដាញ​សង្គម​របស់​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា ដែល​គេ​ជឿ​ថា ធ្វើ​ឡើង​រវាង​លោក ហ៊ុន សែន និង​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា ត្រូវ​បាន​គេ​បង្ហោះ​ចែក​ចាយ​នៅ​លើ​ទំព័រ​ហ្វេសប៊ុក។ សារ​ដែល​បង្ហោះ​ចែក​ចែក​នោះ គេ​ឃើញ​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា សរសេរ​ប្រាប់​លោក ហ៊ុន សែន ថា៖ "ឆ្នាំ​២០១៨ បើ សម រង្ស៊ី និង​លោក កឹម សុខា មិន​បែក​គ្នា ក៏​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ ត្រូវ​បែក​ជា ២​ដែរ"។ លោក ហ៊ុន សែន ឆ្លើយ​តប​ថា៖ "ប្រសិន​ចៅ​ត្រូវ​ការ​យក​ទុន​ទៅ​ទុក​ក្នុង​ឲ្យ​ហើយ តា​នឹង​បញ្ជូន​បន្ថែម ៦​សែន​ដុល្លារ​ទៀត"។ ពេល​នោះ​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា សរសេរ​បន្ត​ថា៖ "កាល​ពី​មុន​ចៅ​ចង់​បំបែក សម រង្ស៊ី និង កឹម សុខា ក្រោយ​ឆ្នាំ​២០១៨ តែ​ក្រោយ​ពី​តា​ទម្លាក់ កឹម សុខា ចៅ​មើល​ឃើញ​ឱកាស​ច្រើន​បំបែក​គាត់​ទាំង​២។ តា​ត្រូវ​ធ្វើ​ឲ្យ​ប្រពន្ធ សម រង្ស៊ី ធ្វើ​អនុ​ប្រធាន​សភា​ឲ្យ​បាន"។

កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា សរសេរ​ទៀត​ថា៖ "អរគុណ​តា​ដែល​ជឿ​ទុក​ចិត្ត​ចៅ ចៅ​នឹង​ខិតខំ​ឲ្យ​អស់​ពី​លទ្ធភាព ចៅ​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​សេណារីយ៉ូ (Scenario) ទាំង​២ ចំណុច​ឲ្យ​បាន​ជោគជ័យ​មុន​ឆ្នាំ​២០១៨"។

ចំណែក​នៅ​ក្នុង​សារ​ឆ្លើយឆ្លង​រវាង​លោក ហ៊ុន ម៉ានិត និង​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា វិញ គឺ​មាន​ទាំង​សារ​សរសេរ​ជា​អក្សរ និង​ជា​សំឡេង​ឆ្លើយឆ្លង​គ្នា។ ក្នុង​សារ​នោះ គឺ​និយាយ​ពី​ការ​រៀបចំ​ផែនការ​ប្រឆាំង​លោក កឹម សុខា ក្នុង​រឿង​អាស្រូវ​ស្នេហា​រវាង​លោក កឹម សុខា និង​អ្នកនាង ខុម ចាន់តារាទី ហៅ​ស្រីមុំ។ កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា ថែម​ទាំង​ទាមទារ​អុងប៉ាង និង​ជំងឺ​ចិត្ត​ពី​លោក ហ៊ុន ម៉ានិត ទៀត​ផង។ ប៉ុន្តែ​លោក ហ៊ុន ម៉ានិត ឆ្លើយ​តប​ថា មិន​មាន​ទេ​អុងប៉ាង សម្រាប់​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា បើ​មាន​តែ​បាយ និង​ម្ហូប​ប៉ុណ្ណោះ។

សំឡេង​សារ​ដែល​បែក​ធ្លាយ៖ «ធី សុវណ្ណថា៖ ខ្ញុំ​គិត​ថា ស្រីមុំ ទៅ​អាដហុក គឺ​បញ្ជា កឹម សុខា អ្នក​ឲ្យ​ទៅ​ដើម្បី​បដិសេធ។ ខ្ញុំ​គិត​ថា រឿង​ហ្នឹង​ស្រីមុំ អាច​មាន​គ្រោះថ្នាក់ គាត់​អាច​ស្លាប់​មុន​ទៅ​ដល់​ក្រសួង​មហាផ្ទៃ នៅ​ថ្ងៃ…​ អ៊ីចឹង​ពូ អាច​ឲ្យ​គេ​មើល​តាមដាន​ផង​បាន​ទេ​ពូ! ព្រោះ​ខ្ញុំ​គិត​ថា គំនិត កឹម សុខា ចង់​ឲ្យ​ម្នាក់​ហ្នឹង បដិសេធ ហើយ​ចង់​និយាយ​ទម្លាក់​កំហុស។ ធ្វើ​អ៊ីចឹង​ទម្លាក់​កំហុស​ខាង​រដ្ឋាភិបាល​វិញ​ណា​ពូ! ហ៊ុន ម៉ានិត៖ បាទ! អត់​អី​ទេ ឲ្យ​គេ​ជួយ​មើល ប៉ុន្តែ​បើ​វាយ​តម្លៃ​ទៅ​អត់​ជា​បញ្ហា​អី​ទេ»។

អាស៊ីសេរី មិន​ទាន់​អាច​ទាក់ទង​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា ដើម្បី​សុំ​ការ​ឆ្លើយ​តប​ចំពោះ​ការ​បែក​ធ្លាយ​ឯកសារ​បាន​នៅ​ឡើយ​ទេ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១ ខែ​ធ្នូ។

កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា ត្រូវ​គេ​ស្គាល់​ថា ជា​ក្រុម​យុវជន​ដែល​គាំទ្រ​បក្ស​ប្រឆាំង​កាល​ពី​ពេល​បោះ​ឆ្នោត​ឆ្នាំ​២០១៣។ ពេល​បក្ស​ប្រឆាំង​ធ្វើ​បាតុកម្ម​ទាមទារ​ឲ្យ​រាប់​សន្លឹក​ឆ្នោត​ឡើង​វិញ នៅ​ក្រោយ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​គេ​ឃើញ​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា បាន​ចូលរួម​យ៉ាង​សកម្ម​នៅ​ក្នុង​បាតុកម្ម​របស់​បក្ស​ប្រឆាំង។ តែ​ក្រោយ​មក កញ្ញា​បាន​ងាក​ទៅ​ជិតស្និទ្ធ​ជាមួយ​បក្ស​កាន់​អំណាច​វិញ ហើយ​បាន​ចេញ​មុខ​ដោយ​ចំហ​ក្នុង​ការ​ដាក់​ពាក្យ​ប្ដឹង​លោក កឹម សុខា ក្រោយ​ពី​មាន​ការ​ទម្លាយ​ខ្សែអាត់​សំឡេង​សន្ទនា​រវាង​លោក កឹម សុខា និង​កញ្ញា ខុម ចាន់តារាទី ហៅ​ស្រីមុំ។

​អាស៊ីសេរី មិន​ទាន់​អាច​ទាក់ទង​លោក ផែ សុវណ្ណរិទ្ធ ដែល​រង​ការ​ចោទ​ប្រកាន់​បាន​នៅ​ឡើយ​ទេ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១ ខែ​ធ្នូ ដើម្បី​សុំ​ការ​ឆ្លើយ​តប​ចំពោះ​ករណី​នេះ។ ចំណែក​កូនប្រុស​លោក ហ៊ុន សែន លោក ហ៊ុន ម៉ានិត បាន​ឆ្លើយ​សំណួរ​របស់​អាស៊ីសេរី ដែល​សួរ​តាម​បណ្ដាញ​សង្គម​ហ្វេសប៊ុក ជា​ភាសា​អង់គ្លេស ហើយ​អាច​ប្រែ​សម្រួល​ជា​ភាសា​ខ្មែរ​ថា មុន​ឲ្យ​លោក​ឆ្លើយ​សំណួរ​របស់​អាស៊ីសេរី លោក​ឲ្យ​អាស៊ីសេរី ផ្ដល់​ហេតុផល​ល្អ​មួយ​ជូន​លោក​ជា​មុន​សិន នោះ​គឺ​ថា តើ​យោបល់​របស់​លោក​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​អាស៊ីសេរី ប្រសើរ​បែប​ណា? លោក​បន្ត​ថា អ្វីៗ​គ្រប់​យ៉ាង​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​ជំនួញ​របស់​អាស៊ីសេរី ប្រសើរ​ឡើង មាន​អ្នក​អាន​ច្រើន និង​មាន​ការ​ផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម​កាន់​តែ​ច្រើន។

​លោក ហ៊ុន ម៉ានិត គឺ​ជា​កូន​ប្រុស​ទី​២ របស់​លោក ហ៊ុន សែន។ លោក​មាន​ឋានន្តរសក្ដិ​ជា​ឧត្ដមសេនីយ៍​ផ្កាយ​២ និង​ជា​ប្រធាន​នាយកដ្ឋាន​ស្រាវជ្រាវ​ចារកិច្ច នៃ​អគ្គបញ្ជាការដ្ឋាន​កង​យោធពលខេមរភូមិន្ទ។

​សាស្ត្រាចារ្យ​ផ្នែក​វិទ្យាសាស្ត្រ​នយោបាយ លោក សូ ចន្ថា ថ្លែង​ថា នៅ​ពេល​មន្ត្រី​សាធារណៈ​ប្រើប្រាស់​តួនាទី​របស់​ខ្លួន​ដើម្បី​បម្រើ​ផល​ប្រយោជន៍​ឯកជន​ដល់​ក្រុម ឬ​បក្ស​របស់​ខ្លួន វា​គឺ​ជា​ការ​រំលោភ​អំណាច​សាធារណៈ។ លោក សូ ចន្ថា សង្កេត​ឃើញ​ថា នៅ​ក្នុង​សង្គម​កម្ពុជា ការ​ប្រើ​អំណាច ឬ​តួនាទី​សាធារណៈ​ដើម្បី​បម្រើ​ផលប្រយោជន៍​របស់​ក្រុម ឬ​បក្ស គឺ​មិន​បាន​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ពី​គោលការណ៍​សាធារណៈ​បែប​ប្រជាធិបតេយ្យ​នោះ​ឡើយ។

​លោក សូ ចន្ថា៖ «ខ្ញុំ​ចង់​ឲ្យ​ស្ថាប័ន​ពាក់ព័ន្ធ​ធ្វើ​ការ​ស៊ើបអង្កេត ត្រួត​ពិនិត្យ ហើយ​ធ្វើការ​វាយ​តម្លៃ​ឡើង​វិញ​នូវ​ការ​ប្រើប្រាស់​តួនាទី​របស់​រដ្ឋ តួនាទី​ជា​យោធា ឬ​ក៏​ប្រើប្រាស់​ឥទ្ធិពល​របស់​រដ្ឋ​ទៅ​ដើម្បី​កេង​ចំណេញ​ផលប្រយោជន៍​ផ្ទាល់​ខ្លួន ផលប្រយោជន៍​គណបក្ស ឬ​ក្រុម​របស់​ខ្លួន ពីព្រោះ​កាល​ណា​ប្រើប្រាស់​បែប​នេះ ការ​ប្រកួត​ប្រជែង​នយោបាយ ជា​ការ​ប្រកួតប្រជែង​មិន​ស្មោះត្រង់»។

ចំណែក​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ​វិញ បើ​ទោះ​ជា​អនុ​ប្រធាន​បក្ស​នេះ គឺ​លោក កឹម សុខា ត្រូវ​បាន​តុលាការ​កាត់​ទោស​ដោយ​សារ​ខ្សែអាត់​សំឡេង​ដែល​គេ​លួច​ថត​យក​មក​ទម្លាយ​ជា​សាធារណៈ​ក្តី នៅ​ពេល​រឿងរ៉ាវ​នេះ​កើត​ឡើង​ចំពោះ​បក្ស​កាន់​អំណាច​វិញ មន្ត្រី​បក្ស​ប្រឆាំង​ហាក់​មិន​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​ឡើយ។

អ្នកនាំពាក្យ​គណបក្ស​សង្គ្រោះ​ជាតិ លោក យឹម សុវណ្ណ មាន​ប្រសាសន៍​ថា រឿង​នេះ​ពិត ឬ​មិន​ពិត​យ៉ាង​ណា​នោះ គឺ​ទុក​ឲ្យ​ពលរដ្ឋ​ជា​អ្នក​វាយ​តម្លៃ​ទៅ​ចុះ៖ «ខ្ញុំ​កំពុងតែ​រវល់​ពី​រឿង​​ចុះ​ឈ្មោះ​បោះ​ឆ្នោត ធ្វើ​ម៉េច​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​បាន​ទៅ​ចុះ​ឈ្មោះ​បោះ​ឆ្នោត​ឲ្យ​បាន​ច្រើន អ៊ីចឹង​ហើយ​ខ្ញុំ​អត់​បាន​ចាប់​អារម្មណ៍​នឹង​រឿង​ទាំង​អស់​នេះ»។

អ្នក​សិក្សា​ការ​អភិវឌ្ឍ​សង្គម និង​ជា​អ្នក​វិភាគ​បណ្ឌិត មាស នី យល់​ថា បើសិនជា​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​នេះ​ជា​ការ​ផ្សព្វផ្សាយ​ដោយ​ចេតនា ដោយ​ចេញ​ពី​មនុស្ស​ជិតស្និទ្ធ​ជាមួយ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា មាន​ន័យ​ថា បក្ស​កាន់​អំណាច​ចង់​បង្ហាញ​យុទ្ធសាស្ត្រ​អ្វី​មួយ​ហើយ តែ​លោក​ថា បើ​អ្នក​បញ្ចេញ​សារ​ឯកជន​នោះ​ជា​អ្នក​នៅ​ក្រៅ​បក្ស​កាន់​អំណាច វា​អាច​ជា​រឿង​ចៃដន្យ ដែល​អ្នក​បញ្ចេញ​សារ​នោះ​ចង់​សងសឹក​ទៅ​លើ​អ្វី​ដែល​បក្ស​កាន់​អំណាច​ធ្លាប់​ធ្វើ​មក​លើ​ក្រុម​របស់​ពួកគេ។

បណ្ឌិត មាស នី យល់​ឃើញ​ថា សាមីខ្លួន​ដែល​ជា​ម្ចាស់​សារ​ឆ្លើយឆ្លង​ប្រហែលជា​មិន​ប្រតិកម្ម​ចំពោះ​បញ្ហា​នេះ​ឡើយ ព្រោះ​វា​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​រឿង​នេះ​បែក​កាន់​តែ​ធំ​ឡើង៖ «យើង​ក៏​មិន​ទាន់​ដឹង​ថា សារ​ហ្នឹង​ជា​រឿង​ពិត ឬ​មិន​ពិត​ទេ ប៉ុន្តែ​ជួនកាល​ការ​មិន​ឆ្លើយ ការ​មិន​ឆ្លង វា​អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​រឿង​នេះ​សាបរលាប​ទៅ​វិញ​ដែរ។ ខ្ញុំ​គិត​ថា ក្នុង​ករណី​បែប​នេះ អ្នក​ពាក់ព័ន្ធ​ត្រូវ​តែ​ស្ងៀមស្ងាត់ លើកលែងតែ​មាន​រឿង​អី​ធំ​ជាង​ហ្នឹង​ទៀត​ទើប​ចាត់​វិធានការ ប៉ុន្តែ​វិធានការ​យ៉ាង​ណា​ក៏ដោយ បើ​វិធានការ​នោះ​ពាក់ព័ន្ធ​ផ្លូវ​ច្បាប់​គេ​នឹង​សួរ​សំណួរ​ថា ចុះ​កាល​លោក កឹម សុខា ម៉េច​មិន​ចាត់​ការ​រឿង​នោះ​ផង»។

រី​ឯ​អ្នកនាំពាក្យ​គណបក្ស​ប្រជាជន​កម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន មាន​ប្រសាសន៍​ថា គណបក្ស​មិន​ចាប់​អារម្មណ៍​នឹង​រឿង​នេះ​ឡើយ ដោយ​លោក​ថា នេះ​ជា​រឿង​របស់​បុគ្គល​ឯកជន។ ប៉ុន្តែ​លោក​ថា សាមី​ខ្លួន​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​សារ​ទម្លាយ​នោះ អាច​ប្ដឹង​អ្នក​បញ្ចេញ​សារ​បាន​ប្រសិនបើ​គេ​ចង់៖ «ខ្ញុំ​យល់​ថា បើ​ប៉ះពាល់​ដល់​បុគ្គល​ណា បុគ្គល​ហ្នឹង​អាច​ប្ដឹង​បាន​បើ​សិន​ណា​យើង​រក​ភស្តុតាង​បាន វា​ដូច​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា កញ្ញា ខុម ចាន់តារាទី ប្ដឹង​លោក កឹម សុខា ហ្នឹង​លទ្ធភាព​មាន»។

អាស៊ីសេរី មិន​អាច​ទាក់ទង​អ្នក​នាំ​ពាក្យ​ក្រសួង​មហាផ្ទៃ​លោក ខៀវ សុភ័គ បាន​ទេ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១ ខែ​ធ្នូ។ ប៉ុន្តែ​លោក ខៀវ សុភ័គ បញ្ជាក់​ប្រាប់​អាស៊ីសេរី កាល​ពី​ថ្ងៃ​ទី​២៩ ខែ​វិច្ឆិកា ដោយ​ស្នើ​ឲ្យ​ពលរដ្ឋ​ប្រកាន់​នូវ​ផ្លូវ​ត្រឹមត្រូវ​រៀងៗ​ខ្លួន និង​ប្រើប្រាស់​សិទ្ធិ​សេរីភាព​របស់​ខ្លួន​ដោយ​កុំ​រំលោភ​លើ​សិទ្ធិ​អ្នក​ដទៃ៖ «ខ្ញុំ​និយាយ​រួម​មិន​បាន​ដឹង​ដែរ​ទេ ប៉ុន្តែ​ឮ​គេ​សួរ ប៉ុន្តែ​រហូត​ដល់​ពេល​នេះ ដូចជា​អត់​មាន​ពាក្យ​បណ្ដឹង ដូចជា​មិន​ចាប់​អារម្មណ៍​អី»។

​នេះ​ជា​លើក​ទី​២​ហើយ​ដែល​មាន​ករណី​ទម្លាយ​សារ និង​សំឡេង​របស់​អ្នក​នយោបាយ​ព្រោងព្រាត​លើ​បណ្ដាញ​សង្គម​ហ្វេសប៊ុក ចាប់​តាំង​ពី​ក្រោយ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​នៅ​ឆ្នាំ​២០១៣ មក។ ការ​បញ្ចេញ​លើក​ទី​១ គឺ​ខ្សែអាត់​សំឡេង​សន្ទនា​ដែល​គេ​ចោទ​ថា រវាង​លោក កឹម សុខា និង​អ្នកនាង ខុម ចាន់តារាទី ហើយ​នៅ​ពេល​នេះ គឺ​រវាង​កញ្ញា ធី សុវណ្ណថា ជាមួយ​លោក ហ៊ុន សែន និង​លោក ហ៊ុន ម៉ានិត។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា សារ​សន្ទនា​សម្ងាត់​ទាំង​ពីរ​ដែល​ត្រូវ​គេ​ទម្លាយ​ចេញ​ជា​សាធារណៈ​នេះ មាន​ភាព​ខុស​ប្លែក​គ្នា។ សារ​សន្ទនា​ដែល​គេ​ជឿ​ថា ជា​សំដី​ឆ្លើយឆ្លង​ស្នេហា​ឯកជន​រវាង​លោក កឹម សុខា និង​អ្នកនាង ខុម ចាន់តារាទី និង​សារ​សន្ទនា​ជា​អក្សរ និង​សំឡេង​ដែល​គេ​ជឿ​ថា ជា​ទំនាក់ទំនង​រវាង​កញ្ញា ធី សុវណ្ណ​ថា ជាមួយ​លោក ហ៊ុន សែន និង​លោក ហ៊ុន ម៉ានិត គឺ​ជា​ការ​គិតគូរ​ប្រើប្រាស់​យុទ្ធវិធី និង​ទឹក​លុយ​ដើម្បី​បំបែកបំបាក់​ថ្នាក់​ដឹក​នាំ​បក្ស​ប្រឆាំង។

ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា អ្នក​វិភាគ​បណ្ឌិត មាស នី សម្ដែង​ទស្សនៈ​ថា រដ្ឋាភិបាល​មិន​ត្រូវ​បណ្ដោយ​ឲ្យ​មាន​សកម្មភាព​បញ្ចេញ​សារ​ឯកជន​របស់​បុគ្គល​ណា​មួយ​ជា​បន្តបន្ទាប់​ដូច​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​ឡើយ។ លោក​ថា ការ​លួច​បញ្ចេញ​សារ​ឆ្លើយឆ្លង និង​ការ​លួច​ថត​សំឡេង​របស់​អ្នក​ដទៃ ហើយ​យក​មក​ផ្សព្វផ្សាយ​ជា​សាធារណៈ គឺ​ជា​ការ​រំលោភ​លើ​សិទ្ធិ​ឯកជន​របស់​ពលរដ្ឋ៕

រដ្ឋាភិបាល​សម្រេច​លើក​លែង​ទិដ្ឋាការ​ដល់​អ្នក​វិនិយោគ​ចិន​និង​កូរ៉េ​រយៈពេល​យូរ


លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែង​​ក្នុង​ពិធី​ចែក​សញ្ញាប័ត្រ​ដល់​និស្សិត នា​​កោះពេជ្រ នៅ​ថ្ងៃ​ទី​១៧ ខែ​មីនា ឆ្នាំ​២០១៦។ RFA/Brach Chev

អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នយោបាយ​ការបរទេស និង​ច្បាប់​អន្តរជាតិ យល់​ថា ការ​សម្រេច​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ដែល​លើកលែង​ថ្លៃ​ទិដ្ឋាការ​ដល់​អ្នក​វិនិយោគ​ចិន និង​កូរ៉េ ក្នុង​រយៈពេល​យូរ​ ជា​រឿង​ល្អ ដើម្បី​លើក​ទឹកចិត្ត​អ្នក​វិនិយោគ​ចូល​មក​រក​ស៊ី​នៅ​កម្ពុជា។

ចាប់​ពី​ថ្ងៃ​នេះ​តទៅ អ្នក​វិនិយោគ​ជនជាតិ​ចិន និង​កូរ៉េ នឹង​ត្រូវ​អនុគ្រោះ​ទិដ្ឋាការ​ចូល​រកស៊ី​នៅ​កម្ពុជា ជា​ច្រើន​ដង ក្នុង​រយៈពេល​៣​ឆ្នាំ ដោយ​តម្រូវ​ឲ្យ​បង់​ថ្លៃ​ទិដ្ឋាការ​តែ​១​ដង បន្ទាប់​ពី​នោះ ពួកគេ​ពុំ​ចាំ​បាច់​ស្នើ​ទិដ្ឋាការ​ថ្មី និង​បង់​ថ្លៃ​សេវា​ទៀត​ឡើយ។

កាល​ថ្ងៃ​ទី​១ ធ្នូ លោក​នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថ្លែង​ក្នុង​វេទិកា​ធុរកិច្ច និង​ហិរញ្ញវត្ថុ​កម្ពុជា-ចិន នា​រាជធានី​ភ្នំពេញ​ថា សម្រាប់​អ្នក​វិនិយោគ​ចិន និង​កូរ៉េ ដែល​កាន់​លិខិត​ឆ្លង​ដែន​ធម្មតា នឹង​អាច​ចេញ​ចូល​កម្ពុជា​បាន​ច្រើន​ដង ដោយ​គ្រាន់​តែ​វាយ​ត្រា​ចេញ​ចូល​កម្ពុជា​ ៖ «សួរ​ថា​រយៈពេល​វែង​នោះ គឺ​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន? ខ្ញុំ​បាន​ពិភាក្សា​ជាមួយ​សម្ដេច​ក្រឡាហោម ស ខេង ថា សូម​ជូន​៣ឆ្នាំ»។

អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នយោបាយ​ការបរទេស និង​ច្បាប់​អន្តរជាតិ លោក ឡុង គឹមឃន យល់​ថា ការ​លើកលែង​ថ្លៃ​ទិដ្ឋាការ​ដល់​អ្នក​វិនិយោគ​ចិន និង​កូរ៉េ មក​កម្ពុជា​នៅ​ពេល​នេះ ជា​រឿង​ល្អ ហើយ​លោក​ជឿ​ថា អ្នក​វិនិយោគ​ពី​ប្រទេស​ដទៃ​ទៀត ក៏​ចង់​បាន​ការ​លើកលែង​ទិដ្ឋាការ​ដូចគ្នា​នេះ​ដែរ៖ «សម្រាប់​ទស្សនៈ​ខ្ញុំ​យល់​ថា រឿង​ហ្នឹង​គឺ​ជា​រឿង​ល្អ​វិជ្ជមាន ព្រោះ​ផល​ចំណេញ​ដែល​យើង​(កម្ពុជា) ទទួល​បាន​ពី​ការ​យក​ថ្លៃ​ទិដ្ឋាការ​ពី​វិនិយោគិន​ចិន និង​កូរ៉េ​នឹង គឺ​តិច​តួច​ទេ។ ប៉ុន្តែ​បើ​សិន​យើង​អាច​ផ្ដល់​នូវ​ទិដ្ឋាការ​ឲ្យ​ពួកគាត់​រយៈពេល​វែង ជាពិសេស​អ្នក​វិនិយោគទុន​នឹង គឺ​ជា​ការ​លើក​ទឹក​ចិត្ត​មួយ ហើយ​មាន​ផល​ប្រយោជន៍​ពី​ការ​ធ្វើ​វិនិយោគទុន​ពី​បរទេស»។
ចំណែក​ប្រធាន​ក្រុម​តំណាងរាស្ត្រ គណបក្ស​សង្គ្រោះជាតិ លោក សុន ឆ័យ ​យល់​ថា ការ​លើកលែង​ទិដ្ឋាការ​នេះ មិន​ខុស​ទាស់​ទេ។ លោក​លើក​ហេតុផល​ថា ប្រទេស​គេ​ភាគ​ច្រើន​អនុវត្ត​បែប​នេះ ព្រោះ​អ្នក​រក​ស៊ី​ធំៗ ត្រូវ​ការ​ស្នាក់​នៅ​យូរ៖ «យើង​គាំទ្រ មិន​មែន​គាំទ្រ​ទេ វា​ជា​នីតិវិធី​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ​យូរ​ហើយ។ យើង​ត្រូវ​ពិនិត្យ និង​មាន​គោលការណ៍​ច្បាប់ ឬ​នីតិវិធី​ច្បាស់លាស់ ដើម្បី​ដល់​អ្នក​វិនិយោគទុន តាម​កម្រិត​នៃ​ការ​វិនិយោគ​របស់​គេ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​យើង និង​ត្រូវ​មាន​នីតិវិធី​ឲ្យ​ច្បាស់។ ដូច្នេះ​មិន​ជា​អ្វី​ខុស​ទាស់​ទេ»។

បច្ចុប្បន្ន​ប្រទេស​ចិន ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​ទំហំ​វិនិយោគ​ធំ​ជាង​គេ​នៅ​កម្ពុជា ហើយ​លោក ហ៊ុន សែន ថា កាល​ពី​ឆ្នាំ​២០១៥ ទំហំ​ពាណិជ្ជកម្ម​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​មាន​ជាង​៤​ពាន់​លាន​ដុល្លារ​អាមេរិក ខណៈ​ឆ្នាំ​២០១៤ មាន​ជិត​៤​ពាន់​លាន​ដុល្លារ​អាមេរិក ដែល​ការ​វិនិយោគ​ភាគច្រើន​លើ​វិស័យ​កសិកម្ម កសិឧស្សាហកម្ម កម្មន្តសាល ទេសចរណ៍ ថាមពល សំណង់ និង​ឧស្សាហកម្មហិរញ្ញវត្ថុ៕

ថៃ​​មាន​​ព្រះ​មហាក្សត្រ​​ថ្មី​

ថៃ​​មាន​​ព្រះ​មហាក្សត្រ​​ថ្មី​

ព្រះមហាក្សត្រ​ថៃ​ថ្មី រ៉ាម៉ាទី១០ Reuters


តាំងពី​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍​ម្សិលមិញ ​ព្រះអង្គម្ចាស់​មហា​វជ្ជរ៉ា ឡុងកន​ បាន​ក្លាយ​ជា​ព្រះមហាក្សត្រ​ថៃ ស្របតាម​និតិវិធី​នៃ​ការ​ស្នង​រាជ្យ បន្ត​ពី​ព្រះបិតា​​ភូមិបុល ដែល​បាន​ចូលទិវង្គត កាលពី​ថ្ងៃ​១៣តុលា។ ពិធី​ឡើង​សោយរាជ្យ​នឹង​ធ្វើក្រោយ​ពេល​ថៃ​បូជាសព​ព្រះចៅ​ភូមិបុល​រួចរាល់ ប្រហែល​ជា​មួយឆ្នាំ​ទៀត។​​

ទោះ​ជា​មិនទាន់​មានពិធី​សោយរាជ្យ ក៏​​ព្រះអង្គម្ចាស់ មហា​វជ្ជរ៉ា ឡុងកន​ បាន​ក្លាយ​ជា​ស្តេចថៃ​​ហើយ ស្របតាម​និតិវិធី​ស្នងរាជ្យ។ ព្រះអង្គ​មាន​​​បរមនាម​ជា​ផ្លូវការ​ថា​ ​​រ៉ាម៉ា​ទី១០ សម្រាប់​រាជវង្ស​ចក្រី​ចំណាស់​២៣៤ឆ្នាំ។ ​មហា​​វជ្ជរ៉ា ឡុងកន​ ​លើកឡើងថា​​ ព្រះអង្គ​បាន​បំពេញ​​​តាម​បំណង​របស់​បិតា​ព្រះអង្គ​ហើយ​​ ដើម្បី​ប្រជារាស្ត្រ​ថៃ។ ​

ម្សិលមិញ​ គេលឺ​សូរ​ការទូងស្គរ នៅតាម​វត្តនានា​​ ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ ក្រោយ​ពេល​​មាន​ការ​ប្រកាស​​​​ថា ​​​មហាវជ្ជរ៉ា ឡុងកន បាន​ក្លាយ​ជា​​ព្រះមហាក្សត្រ​ថៃ​ថ្មី​។ ​ការ​ប្រកាស​នេះ​ជា​​​ការ​បិទ​បញ្ចប់​ស្ថានការណ៍​នយោបាយ​មិនច្បាស់លាស់​នៅ​ថៃ បន្ទាប់​ពី​ថៃ​គ្មាន​ស្តេច តាំងពី​ថ្ងៃ​១៣​តុលា​មក។ ពោលគឺ​តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ដែល​ព្រះចៅ​ភូមិបុល ចូល​ទិវង្គតមក។ ​

គួររំលឹក​ថា ក្រោយ​ព្រះចៅ​ភូមិបុល​ចូលទិវង្គត​ ព្រះអង្គម្ចាស់​​​មហា​វជ្ជរ៉ា​ ឡុងកន ​​មិនចង់​​ឡើង​សោយរាជ្យ​​​​ភ្លាមៗ​ទេ ដោយបាន​​​សុំអោយ​ទុក​ពេលវេលាអោយព្រះអង្គ​​មួយរយៈ​សិន​​ មុននឹង​ព្រះអង្គ​​ឡើង​សោយរាជ្យ។ ​ព្រះអង្គ​គ្មាន​ប្រជាប្រិយភាពដូចព្រះចៅ​ភូមិបុល​ជាបិតា​ ដែល​បានសោយរាជ្យ​៧០ឆ្នាំមកនោះ​ទេ។

ព្រះអង្គ​មិនសូវ​ជា​មា​នវត្តមាន​ក្នុងស្រុក​ ច្រើន​​​​រស់នៅ​ប្រទេស​អាល្លឺម៉ង់​ ហេតុ​នេះហើយ​ទើប​ប្រជាជន​មិនសូវជា​ស្គាល់ព្រះអង្គ​ ដូចជា​ព្រះចៅ​ភូមិបុល​ទេ។​ ដោយសារ​មូលហេតុ​នេះ ​​​ក្រុមប្រឹក្សា​ព្រះបរមរាជវាំង​​បាន​​ចោទជា​​សំណួរ​​ចំពោះ​បុគ្គលិក​លក្ខណៈ​របស់​ព្រះអង្គ​វជ្ជរ៉ា ឡុងកន​។ ​

​គិត​ដល់​ត្រឹមថ្ងៃព្រហស្បតិ៍​​ម្សិលមិញ​ ព្រះចៅ​ភូមិបុល​បានចូលទីវង្គត​៥០ថ្ងៃហើយ។ ព្រះអង្គ​នៅតែ​ត្រូវ​ប្រជាជន​កាន់ទុក្ខ និង​បន្ត​​គោរព​ដូច​ព្រះ។ ម្សិលមិញ​នេះ ​​ព្រះបរមរាជវាំង​បាន​រៀបចំ​ពិធី​បុណ្យ​ឧទ្ទិស​ដល់​ព្រះអង្គ​ ដោយ​មានវត្តមាន​របស់​​ព្រះមហាក្សត្រ​ថ្មី មហាវជ្ជរ៉ា ឡុងកន៕ ​