កសិករ និងអ្នកប្រកួតកីឡាបោកចំបាប់តាមប្រពៃណីខ្មែរនៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ចង់អភិរក្សស្គរចំបាប់ និងបំផុសសកម្មភាពប្រកួតកីឡាប្រភេទនេះឲ្យកាន់តែរស់រវើក ដើម្បីបង្ហាញជូនភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិ ព្រមទាំងចង់ឲ្យកូនចៅខ្មែរជំនាន់ក្រោយបានយល់ដឹង និងអភិរក្សបន្ត។ ប៉ុន្តែគេសង្កេតឃើញថា អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធមានលទ្ធភាពតិចតួចជួយអ្នកចង់អភិរក្ស ឬនិយមលេងកីឡាចំបាប់។
«...សំឡេងភ្លេង...» សំឡេងស្គររន្ថើនលាន់ឮរំពងចេញពីផ្ទះរបស់កសិករម្នាក់នៅភូមិអណ្ដូងឫស្សី ឃុំស្រែថ្មី ស្រុករលាប្អៀរ គឺជាការលេងសាកល្បងរបស់បុរសវ័យក្មេងពីរនាក់ ដែលស្រឡាញ់ឧបករណ៍ភ្លេងបុរាណ និងកីឡាចំបាប់ដូចគ្នា។ ពួកគេទាំងពីរ និងអ្នកភូមិមួយចំនួនទៀត ក៏ស្រឡាញ់ ឬនិយមប្រកួតកីឡាចំបាប់ក្នុងពិធីបុណ្យឡើងអ្នកតា កឋិនទាន អកអំបុក សំពះព្រះខែ និងបុណ្យចូលឆ្នាំ ជាដើម។
អ្នកផលិតស្គរចំបាប់ដែលតែងតែផ្ដួចផ្ដើមឲ្យអ្នកភូមិប្រកួតកីឡាចំបាប់ ពេលមានបុណ្យទានម្ដងៗនៅវត្តអារាម លោក សូរ សូល មានប្រសាសន៍ថា ម្ដាយ និងប្រពន្ធ បានស្ដីបន្ទោសលោកស្ទើររាល់ថ្ងៃ ដោយសារតែលោកខ្វល់ខ្វក់នឹងរឿងស្គរចំបាប់ច្រើនជាងការងារដទៃទៀត។ ប៉ុន្តែដោយហេតុតែស្រឡាញ់ស្គរ និងកីឡាចំបាប់ លោកក៏ធ្វើមិនឮមិនដឹងចំពោះការស្ដីបន្ទោសទាំងនោះ៖ «វាស្រឡាញ់សឹងថាដូចជីវិតទៅហើយ ស្គរហើយនឹងខ្ញុំនោះ។ ខ្ញុំស្រឡាញ់មែនតើ! ខ្ញុំឈូស ខ្ញុំធ្វើខ្ញុំដូចអត់ចេះអស់កម្លាំងដោយសារស្គរហ្នឹង។ លោក ជិន ជេដ្ឋា៖ មូលហេតុអីដែលបងចាប់អារម្មណ៍ឃើញមានចំណុចពិសេសអ្វីមួយ ឬក៏យ៉ាងម៉េចបាទ? ខ្ញុំនឹកឃើញថា ខ្ញុំធ្វើកើតទៅក្រែងលោខាងជនជាតិគេចូលចិត្ដអ៊ីចឹងទៅ ហើយយកខ្ញុំទៅលេង»។
ការចូលចិត្ត និងក្ដីស្រមៃរបស់លោក សូល ជាផ្នែកមួយនៃការលើកទឹកចិត្តរបស់អ្នកភូមិ និងមិត្តភ័ក្ដិរបស់លោកខ្លះដែលចូលចិត្តវិស័យនេះដែរ ប៉ុន្តែពុំមានឱកាសពេញលេញសម្រាប់លេង ឬទស្សនា។ ពលរដ្ឋថាការបំផុសឲ្យចូលរួម និងលេងកីឡាចំបាប់ ដោយប្រើស្គរជាភ្លេងក្នុងពេលថ្វាយបង្គំគ្រូ និងពេលប្រកួតជាក់ស្ដែងនោះ គឺប្រសើរជាងការចងក្រងឯកសារ ប៉ុន្តែមិនបានផ្សព្វផ្សាយទូលំទូលាយ។
បុរសវ័យជាង ៤០ឆ្នាំដែលពិការភ្នែកទាំងសងខាងដោយសារជំងឺ លោក ស៊ុន ផុន អំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ឬអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ជួយទំនុកបម្រុងផ្នែកថវិកា និងបច្ចេកទេសបន្ថែមទៅលើការវាយស្គរ និងបង្ហាត់វិធីបោកចំបាប់ថ្មីៗដល់អ្នកដែលចង់លេងកីឡានេះ។ លោកថា បើទៅអនាគតមានក្រុមវាយភ្លេង ឬកីឡាករបោកចំបាប់ត្រឹមត្រូវ លោកជាជនពិការក៏មានមុខរបរមួយដែរ៖ «ខ្ញុំមានតែវាយស្គរហ្នឹងហើយ ជួយរឹតស្គរគាត់អ៊ីចឹងទៅ។ ភ្នែកពិការនេះអត់មានមុខរបរអីទេ។ អ៊ីចឹងខ្ញុំចង់ពឹងដល់អង្គការ ឬស្ថាប័នណាមួយមកជួយពួកខ្ញុំផង ហើយខ្ញុំចង់បានឲ្យគេជួលទៅគ្រាន់បានលុយកាក់»។
ស្គរសម្រាប់លេងក្នុងពិធីប្រកួតកីឡាចំបាប់មានវត្តមានតាំងពីសម័យអង្គរ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្ន កីឡាចំបាប់មិនសូវពេញនិយមដូចជាកីឡាប្រដាល់ខ្មែរបុរាណ និងកីឡាបាល់ទាត់ឡើយ ហើយការប្រើប្រាស់ស្គរនេះ ក៏មិនសូវពេញនិយមទៅតាមនោះដែរ។ នៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ការប្រកួតកីឡាចំបាប់ គេតែងតែរៀបចំឡើងពេលមានបុណ្យទានតាមវត្តអារាម ដូចជាវត្តអណ្ដូងឫស្សី និងវត្តត្រពាំងស្នោ ជាដើម។
អ្នកផលិតស្គរចំបាប់ លោក សូរ សូល ឲ្យដឹងថា ស្គរចំបាប់មានរាងរៅ និងស្បែកគោះទាំងសងខាងស្រដៀងសម្ភោរដែរ ហើយប្រភេទឈើដែលគេនិយមយកមកធ្វើដើម្បីមានសំឡេងល្អនោះ គឺដើមតាឡាត និងដើមខ្នុរ។ ប៉ុន្តែសម្រាប់លោកដែលពុំមានលទ្ធភាពរកឈើទាំងពីរមុខនេះបាន ទើបយកដើមត្នោតធ្វើជំនួសវិញ ដ្បិតវាធ្ងន់ដោយមួយទម្ងន់ប្រហែល ៣០គីឡូក្រាម ប៉ុន្តែគុណភាពសំឡេងល្អ៖ «គេយកស្គរហ្នឹងទៅលេងនៅខេត្ត គេឲ្យខ្ញុំបង្កើត ហើយខ្ញុំបង្កើតយ៉ាងម៉េចបើអត់មានកន្លែងមានអីលេងអ៊ីចឹង។ គេនៅស្រុកនេះមានអ្នកចង់ហាត់ចង់រៀនមានច្រើន គ្រូបង្ហាត់ណោះក៏មានច្រើនដែរ វាខ្វះកន្លែងលេង»។
បច្ចុប្បន្ន លោក សូរ សូល និងលោក ស៊ុន ផុន ដែលថ្នឹកនឹងការវាយស្គរចំបាប់ ត្រូវបានគេជួលឲ្យទៅវាយស្គរញឹកញាប់ដែរនៅតាមវត្តអារាម ដោយគិតកម្រៃចន្លោះពីពីរទៅបីម៉ឺនរៀលក្នុងមួយយប់ ឬមួយកម្មវិធី។ ជាទូទៅ អ្នកប្រគំភ្លេងក្នុងកម្មវិធីរំឭកគុណគ្រូ ឬប្រកួតកីឡាចំបាប់ ត្រូវមានមនុស្សបីនាក់ គឺម្នាក់មានតួនាទីកាន់ស្គរមេ ម្នាក់កាន់ស្គរកូន និងម្នាក់ទៀតមានតួនាទីជាអ្នកផ្លុំប៉ីអមជាមួយ។
ប្រធានមន្ទីរវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈខេត្តកំពង់ឆ្នាំង លោក សុខ ធូក ថ្លែងថា ស្គរចំបាប់ជាឧបករណ៍ភ្លេងដ៏សំខាន់ក្នុងការប្រកួតកីឡាចំបាប់។ ស្គរនេះមានតួនាទីសំខាន់ពីរ គឺលេងពេលកីឡាកររំឭកគុណគ្រូ ឬហៅថាភ្លេងយ៉ូន និងលេងពេលប្រកួត ឬហៅថាភ្លេងផ្លែន។ លោកថា ពេលមានបុណ្យទានម្ដងៗ កីឡាចំបាប់ ឬការប្រើឧបករណ៍ភ្លេងប្រភេទនេះនៅតែពេញនិយមនៅឡើយ៖ «ចំពោះស្ថានភាពកីឡាចំបាប់នៅក្នុងខេត្តកំពង់ឆ្នាំង យើងនេះ គឺមានសស្រាក់សស្រាំរីកដុះដាលនៅតាមភូមិ-ឃុំមួយចំនួន ពិសេសនៅតាមវត្តអារាម។ ដែលយើងថាមានលក្ខណៈរីកចម្រើនដោយសារនៅក្នុងប្រពៃណីពិធីបុណ្យមួយ គឺតែងតែមានចំបាប់នេះចូលរួមជារៀងរាល់ពេល។ យើងបានសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងទុកជាឯកសារ ព្រោះនេះជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបិយរបស់ខ្មែរយើងទាំងមូល មិនមែនសម្រាប់តែអ្នកកំពង់ឆ្នាំង ទេ»។
លោក សុខ ធូក បញ្ជាក់ថា លោកបានចងក្រងឯកសារសិល្បៈក្បាច់គុនបុរាណខ្មែរ ក្នុងនោះក៏មានកីឡាចំបាប់ដែរ ហើយបានយកទៅតម្កល់នៅបណ្ណាល័យនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ។ ក្រៅពី ការចងក្រងឯកសារ និងផ្សព្វផ្សាយតាមរយៈកម្មវិធីផ្សេងៗ មន្ទីរពុំមានគម្រោងថវិកាសម្រាប់ជួយទំនុកបម្រុងដល់កីឡាករ ឬក្រុមភ្លេងនោះទេ ប៉ុន្តែអាចនឹងជួយផ្នែកបច្ចេកទេស បើមានការស្នើសុំ។
ចំណែកអគ្គលេខាធិការសហព័ន្ធកីឡាចំបាប់កម្ពុជា លោក ធិន វិចិត្រ មានប្រសាសន៍ថា បើពលរដ្ឋចង់ចងក្រងក្រុមកីឡាករចំបាប់ ឬក្រុមលេងភ្លេងកីឡាចំបាប់នោះ ពួកគេត្រូវធ្វើលិខិតស្នាមដោយភ្ជាប់ឈ្មោះសមាជិកក្នុងក្រុមច្បាស់លាស់ ដើម្បីសុំចូលជាសមាជិកភាពរបស់សហព័ន្ធកីឡាចំបាប់កម្ពុជា តាមរយៈអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ទើបសហព័ន្ធអាចរកជំនួយក្នុងការដំណើរការក្រុមបាន៖ «កាលណាគាត់ជាសមាជិកភាពរបស់សហព័ន្ធ ហើយគាត់មានសកម្មភាពចូលរួមជាមួយសហព័ន្ធអ៊ីចឹង។ យើងនឹងរៀបចំរកជំនួយ។ កីឡាករយើងទាំងបុរាណ និងសម័យមានប្រហែលជា ៣០០នាក់ដែរសព្វថ្ងៃ ប៉ុន្តែកីឡាករយើងជាកីឡាករស្ម័គ្រចិត្តកីឡាករបុរាណ វាមិនមែនជាកីឡាករអាជីពប្រដាល់សេរីដែលគេមានក្លឹបហើយ គេត្រូវហាត់ដោយខ្លួនឯង ហើយធ្វើការប្រកួតប្រចាំសប្ដាហ៍ យើងអត់មានទេ តែយើងបានប្រឹងប្រែងរៀបចំការប្រកួតយ៉ាងតិចបានបីដង»។
លោក សូរ សូល និងដៃគូលេងភ្លេងប្រកួតកីឡាចំបាប់នៅភូមិអណ្ដូងឫស្សី ចង់បង្កើតក្រុមកីឡាករ និងក្រុមលេងភ្លេងតូចមួយនៅក្នុងមូលដ្ឋានរបស់លោកផ្ទាល់ ដោយលោកមើលឃើញថា ភូមិអណ្ដូងឫស្សី សម្បូរភ្ញៀវទេសចរអន្តរជាតិចូលទស្សនាការស្មូនក្អមឆ្នាំង និងការឡើងត្នោត ហើយស្របពេលគ្នានេះ លោកក៏ចង់ឲ្យភ្ញៀវទាំងនោះបានដឹង ឬស្គាល់ច្បាស់ពីការលេងភ្លេង និងកីឡាចំបាប់៕
