Tebthida: 12/04/16

Sunday, December 4, 2016

សិស្សមួយចំនួននៅភ្នំពេញចំណាយថវិកាប្រហែល៦០ដុល្លារក្នុង១ខែរៀនគួរក្រៅម៉ោង

បេក្ខជនកំពុងមើលលទ្ធផល នៅវិទ្យាល័យជាស៊ីម សាមគ្គី រាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី ២៩ ខែ សីហា ឆ្នាំ ២០១៤។ RFA/Oung Sereyvuth

សិស្សនៅតាមវិទ្យាល័យមួយចំនួននៅភ្នំពេញ អះអាងថា ពួកគេត្រូវចំណាយលុយប្រហែល ៥០ ទៅ ៦០ដុល្លារក្នុងមួយខែ ដើម្បីរៀនគួរក្រៅម៉ោង។ ពួកគេលើកឡើងថា ការរៀនគួរបន្ថែមជាឱកាសទទួលបានការពន្យល់ក្បោះក្បាយពីគ្រូ ជាងម៉ោងរៀនរដ្ឋ។ តែបញ្ហានេះ ត្រូវបានមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលយល់ថា គឺជាកត្តាធ្វើឲ្យមានភាពអយុត្តិធម៌ជុំវិញបញ្ហាទទួលបានការអប់រំរវាងកូនអ្នកមាន និងកូនអ្នកក្រ។

សិស្សនៅតាមវិទ្យាល័យមួយចំនួននៅភ្នំពេញ អះអាងថា ការចំណាយលុយដើម្បីរៀនគួរក្រៅម៉ោងបន្ថែម ពុំមែនជាការបង្ខិតបង្ខំពីគ្រូបង្រៀនទេ ប៉ុន្តែពួកគេអាចនឹងត្រូវរើសអើង ឬពុំត្រូវបានគ្រូយកចិត្តទុកដាក់ ប្រសិនបើពួកគេមិនព្រមចំណាយប្រាក់ទៅរៀនបន្ថែម។

សិស្សវិទ្យាល័យច្បារអំពៅ សុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះម្នាក់ ប្រាប់អាស៊ីសេរីថា ក្នុងមួយខែ លុយដែលត្រូវចំណាយលើការរៀនគួរក្រៅម៉ោង និងមិនគិតអំពីការចាយវាយផ្សេងៗ ដូចជាត្រូវចាក់សាំងម៉ូតូជាដើម គឺអស់ប្រហែល ៦០ ទៅ ៧០ដុល្លារ។ យុវជនដដែលបន្តថា មុខវិជ្ជាដែលត្រូវរៀនគួរក្រៅម៉ោង គឺមានដូចជា ជីវវិទ្យា គីមីវិទ្យា គណិតវិទ្យា និងភាសាខ្មែរជាដើម។ សិស្សម្នាក់នេះអះអាងថា ការរៀនគួរក្រៅម៉ោង មិនមានការបង្ខិតបង្ខំពីគ្រូឡើយ និងជាការកើតឡើងពីការស្ម័គ្រចិត្តរបស់សិស្ស ប៉ុន្តែធ្លាប់មានករណីខ្លះ រូបគេត្រូវបានគ្រូប្រចាំថ្នាក់ដាក់កិច្ចការសាលាឲ្យធ្វើមិនសមហេតុផល និងរហូតគ្រូបណ្ដេញចេញពីថ្នាក់ក៏មាន ដោយសាររូបគេពុំបានរៀនគួរក្រៅម៉ោងជាមួយគ្រូរបស់ខ្លួន ហើយទៅរៀនជាមួយគ្រូផ្សេងទៀត៖ «ជួនកាលគាត់ដេញយើងចេញពីថ្នាក់ទៀត ដោយសារយើងអត់រៀនគួរជាមួយគាត់ ហើយសិស្សបានរៀនគួរជាមួយគាត់វិញ គេដឹងមេរៀនមុន»។

កំពុងអង្គុយរង់ចាំទទួលកូនស្រីចេញពីវិទ្យាល័យច្បារអំពៅ ហើយឆ្លៀតផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ដល់អាស៊ីសេរី ដោយមិនចង់ប្រាប់ឈ្មោះ បុរសម្នាក់នេះរៀបរាប់ថា កូនស្រីរបស់លោកចាប់តាំងពីរៀននៅវិទ្យាល័យមក គឺក្នុងមួយថ្ងៃត្រូវចំណាយប្រាក់អស់ជិត ២ម៉ឺនរៀល ព្រោះកូនអះអាងថា ប្រាក់ទាំងនោះ ភាគច្រើនត្រូវចំណាយលើរៀនគួរក្រៅម៉ោង និងសល់តិចតួចសម្រាប់ទិញនំចំណីបរិភោគពេលចេញលេង៖ «ចំណាយអស់ច្រើនដែរ ជួនកាល ២ម៉ឺន ជួនជាង ១ម៉ឺន ដើម្បីឲ្យកូនយកទៅបង់ថ្លៃសាលា ថ្លៃរៀនគួរ»។

បុរសម្នាក់នេះបញ្ជាក់ថា រាល់ថ្ងៃខិតខំរកប្រាក់ទាំងលំបាក ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ការសិក្សាកូន ហើយជួនកាលស្ទើរមិនគ្រប់គ្រាន់ផង តែដើម្បីអនាគតកូនស្រី លោកត្រូវតែពុះពារបន្តទៅទៀត។

មិនខុសគ្នានេះ សិស្សខ្លះនៅក្នុងសាលាព្រែកឯង ខណ្ឌច្បារអំពៅ ក៏បានលើកឡើងស្រដៀងគ្នានេះដែរ ហើយសិស្សខ្លះទៀតអះអាងថា ក្នុងមួយមុខវិជ្ជានៃការរៀនគួរក្រៅម៉ោងរយៈពេលមួយខែ ត្រូវចំណាយឲ្យគ្រូប្រហែល ៣ម៉ឺនរៀល ហើយបើករណីខ្លះ សិស្សដែលមិនបានរៀនគួរក្រៅម៉ោង គឺសិស្សនោះមិនអាចទទួលបានចំណេះដឹងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយដូចសិស្សបានរៀនគួរក្រៅម៉ោងឡើយ។

ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ នាយកវិទ្យាល័យព្រែកឯង លោក ប៉ាង វិសុទ្ធ អះអាងថា សាលារបស់លោកពិតជាមានការបើករៀនគួរក្រៅម៉ោងមែន តែករណីនេះគឺទាល់តែមានការឯកភាពគ្នារវាងគ្រូជាមួយ សិស្ស និងអាណាព្យាបាលសិស្ស។ លោកនាយកសាលារូបនេះបញ្ជាក់ថា បើសិនជាមានករណីបង្ខំសិស្សឲ្យរៀនគួរក្រៅម៉ោងបន្ថែម ឬក៏មានករណីមិនប្រក្រតីផ្សេងទៀត ដូចជាសិស្សមិនបានរៀនគួរ ហើយត្រូវគ្រូបង្ខំឲ្យធ្វើកិច្ចការមិនស្មើភាពគ្នាជាមួយសិស្សរៀនគួរ លោកនឹងកោះប្រជុំភ្លាម៖ «អ៊ីចឹងជានិច្ចកាល ខ្ញុំតែងផ្សព្វផ្សាយប្រាប់គ្រូមិនឲ្យបង្ខំកូនសិស្សរៀនគួរទេ តែបើសិនសិស្សណារៀនខ្សោយ និងមានលទ្ធភាព គួរតែគ្រូបង្រៀនបាន»។

ទោះជាបែបណាក្ដី សិស្សវិទ្យាល័យទួលទំពូង ឈ្មោះ ស៊ូ សំរិទ្ធកោដិ ដែលត្រៀមខ្លួនប្រឡងសញ្ញាបត្រមធ្យមសិក្សាទុតិយភូមិនៅឆ្នាំក្រោយ អះអាងថា រូបគេគាំទ្រឲ្យមានការរៀនគួរក្រៅម៉ោងបន្ថែម បើទោះជាត្រូវចំណាយលុយអស់ប្រហែល ៥០ដុល្លារក្នុងមួយខែក្ដី។ សិស្សម្នាក់នេះបញ្ជាក់ថា ការសិក្សាក្រៅម៉ោងបន្ថែម ធ្វើឲ្យរូបគេទទួលបានចំណេះដឹងនូវមេរៀនខ្លះដែលមិនទាន់យល់ច្បាស់ក្នុងម៉ោងរដ្ឋ៖ «ត្រូវតែមានការរៀនគួរ ព្រោះមុខវិជ្ជាខ្លះដែលលំបាក ដូចជាគណិតវិទ្យា គីមីវិទ្យា និងរូបវិទ្យា ជាដើម ត្រូវតែមានការរៀនគួរ»។

ជុំវិញបញ្ហានេះ អាស៊ីសេរី ពុំអាចទាក់ទងមន្ត្រីនាំពាក្យក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា លោក រស់ សាលីន ដើម្បីសុំការបកស្រាយបានទេនៅថ្ងៃទី៣ ធ្នូ។

នាយកប្រតិបត្តិនៃសម្ព័ន្ធគណនេយ្យភាពសង្គមកម្ពុជា (ANSA) លោក សន ជ័យ យល់ថា ការចំណាយរបស់សិស្សប្រហែល ៦០ដុល្លារក្នុងមួយខែលើការរៀនគួរក្រៅម៉ោង គឺជាភាពអយុត្តិធម៌រវាងកូនអ្នកក្រ និងអ្នកមាន ហើយក៏ជាកត្តាធ្វើឲ្យកូនសិស្សក្រីក្រ អាចបោះបង់ការសិក្សាចោលផងដែរ។ លើសពីនេះ វាក៏អាចជាមូលហេតុធ្វើឲ្យអាណាព្យាបាលសិស្ស ជំរុញឲ្យកូនរបស់ខ្លួនឈប់ពីសាលារៀនរដ្ឋ រួចហើយទៅសិក្សានៅសាលាឯកជនវិញ៖ «អត់ប៉ះពាល់អ្នកមានទេ ព្រោះអ្នកមានគេអាចឲ្យកូនគេទៅរៀននៅសាលាឯកជនបាន។ តែបើសិស្សរៀនពូកែ តែគ្មានលទ្ធភាពរៀនគួរ ពួកគេនឹងប៉ះពាល់ដោយសារគ្រូមិនបានបង្រៀនក្បោះក្បាយក្នុងម៉ោងរដ្ឋ ហើយបង្រៀនពន្យល់ក្បោះក្បាយក្នុងម៉ោងរៀនគួរ»។

លោក សន ជ័យ គាំទ្រឲ្យការរៀនគួរ គួរតែក្លាយជាជម្រើស និងមិនមែនជាការចាប់បង្ខំសិស្សឲ្យរៀននោះទេ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការរៀនគួរក្រៅម៉ោង គួរតែអនុញ្ញាតឲ្យសិស្សដែលកត់សម្គាល់ជារឿយៗថា មិនសូវវ័យឆ្លាត និងរៀនខ្សោយជាងគេនៅក្នុងថ្នាក់រៀន ហើយត្រូវទទួលបានការពន្យល់បន្ថែមទៀតពីគ្រូ។ លោកអះអាងថា បញ្ហាគ្រូបង្រៀនក្រៅម៉ោងដើម្បីទទួលលុយកាក់ពីសិស្ស អាចជាមូលហេតុដោយសារគ្រូមានប្រាក់ខែមិនគ្រប់ផងដែរ ស្របពេលនៅជនបទក៏កើតមានបញ្ហាដូចគ្នា ដូច្នោះលោកអំពាវនាវថ្នាក់គ្រប់គ្រងសាលាទាំងអស់ គួរតែតាមដានរឿងនេះឲ្យដិតដល់ ដើម្បីជៀសវាងកុំឲ្យមានការបង្ខំសិស្សរៀនគួរក្រៅម៉ោង ជាថ្នូរទទួលលុយកាក់ច្រើនពីសិស្ស៕

ពលរដ្ឋខេត្តកំពង់ចាមបារម្ភបាត់បង់ពូជត្រីដោយសារបទល្មើសនេសាទដោយអួនឆក់ត្រជាក់

ក្រុមអ្នកនេសាទកំពុងអូសអួននៅតាមដងទន្លេមេគង្គ ចំណុចភូមិសាស្ត្រឃុំរកាអារ ស្រុកកងមាស ខេត្តកំពង់ចាម កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦។ RFA/Saut Sokprathna

ប្រជាពលរដ្ឋនៅជាប់បឹងធំ ក្នុងស្រុកព្រៃឈរ និងពលរដ្ឋរស់នៅស្រុកកងមាស ខេត្តកំពង់ចាម ព្រួយបារម្ភចំពោះករណីបទល្មើសនេសាទ ពិសេសអួនឆក់ត្រជាក់ដែលជាប្រភេទឧបករណ៍ទើបនឹងបង្កើតថ្មី កំពុងកើតមានឡើងដោយគ្មានការទប់ស្កាត់។ ពលរដ្ឋថាឧបករណ៍ប្រភេទនេះ នឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ពូជត្រីកាន់តែខ្លាំងឡើង ពិសេសត្រីតូចៗជាដើម។ នាយខណ្ឌរដ្ឋបាលជលផលអះអាងថា ពួកគេនឹងចាត់មន្ត្រីឲ្យចុះពិនិត្យមើលជុំវិញបញ្ហានេះ។

ប្រជាពលរដ្ឋនៅស្រុកព្រៃឈរ និងស្រុកកងមាស អំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរដែនដី ព្រមទាំងមន្ត្រីជំនាញ ជួយអន្តរាគមន៍ករណីបទល្មើសនេសាទផ្សេងៗ ពិសេសអួនឆក់ត្រជាក់ដែលកំពុងកើតមានក្នុងមូលដ្ឋានពួកគាត់រស់នៅ។

ការស្នើនេះ ពីព្រោះពួកគាត់បារម្ភខ្លាចប៉ះពាល់ដល់ពូជត្រីនៅថ្ងៃខាងមុខ ប្រសិនបើឧបករណ៍ទាំងនោះបន្តមានវត្តមាននៅក្នុងបឹង ឬទន្លេទៀតនោះ។

ពលរដ្ឋនៅឃុំមៀន ស្រុកព្រៃឈរ មួយរូប លោក រ៉ែន រ៉ាន់ មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី៤ ធ្នូ ថា បទល្មើសនេសាទនៅក្នុងបឹងធំ មានដូចជាលូស្បៃមុង ឆក់ និងអួនឆក់ត្រជាក់ជាដើម។ លោកថា បទល្មើសឆក់ត្រជាក់នៅទូទាំងបឹង អាចមាន ៦វង់ ហើយពួកគេធ្វើសកម្មភាពទាំងថ្ងៃទាំងយប់។ លោកជឿថា ប្រសិនបើមិនមានវិធានការទប់ស្កាត់ទេ ពូជត្រីជាច្រើនប្រភេទ នឹងត្រូវវិនាសជាមិនខាន៖ «ពីព្រោះវាអានេះឆក់មក គឺវាយកតាំងពីត្រីតូចៗបំផុត ក៏មកទាំងអស់»។

បឹងធំជាបឹងមួយដែលមានទំហំទទឹងប្រមាណ ៤គីឡូម៉ែត្រ និងបណ្តោយប្រមាណ ៨គីឡូម៉ែត្រ ជាប់ស្រុកចំនួនបីនៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាម រួមមានស្រុកកងមាស ស្រុកកំពង់សៀម និងស្រុកព្រៃឈរ។ បឹងនេះ គឺជាផ្នែកមួយជួយសម្រួលដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋរាប់រយគ្រួសារ ដែលរស់ពឹងផ្អែកលើមុខរបរនេសាទ។

ពលរដ្ឋអះអាងថា បទល្មើសឆក់ត្រជាក់នេះមិនត្រឹមតែកើតមាននៅតាមតំបន់បឹងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែនៅតាមដងទន្លេមេគង្គ ក៏កើតមានដែរ។ ជាក់ស្តែងនៅក្នុងឃុំរកាអារ និងឃុំផ្សេងទៀតក្នុងស្រុកកងមាស បទល្មើសអួនឆក់ត្រជាក់ គឺកើតមានស្ទើរជារៀងរាល់យប់។

ក្រុមជនល្មើសចាប់ផ្ដើមធ្វើសកម្មភាពចន្លោះពីម៉ោង ៨យប់ ដល់ម៉ោង ១១យប់ ដោយមានទូកម៉ាស៊ីនពីរគ្រឿង បើកក្បែរខាងមួយគ្រឿង និងកណ្ដាលទន្លេមួយគ្រឿង ហើយមានភ្លើងបំភ្លឺចម្ងាយពីទូកប្រមាណ ៥០ ទៅ ១០០ម៉ែត្រ ដើម្បីភ្ជាប់ទៅនឹងឧបករណ៍ឆក់របស់ពួកគេ។

ទាក់ទងបញ្ហានេះ នាយខណ្ឌរដ្ឋបាលជលផលខេត្តកំពង់ចាម លោក អ៊ុក ណារិន មានប្រសាសន៍ថា បទល្មើសអួនត្រជាក់នៅតំបន់ទាំងនោះ មន្ត្រីជំនាញធ្លាប់បង្ក្រាបបានកាលពីពេលកន្លងទៅ ហើយលោកនឹងឲ្យមន្ត្រីជំនាញពិនិត្យមើលតំបន់នោះបន្ថែមទៀត។ លោកអះអាងថា បទល្មើសអូសអួនប្រវែងលើសពី ៥០ម៉ែត្រ ប្រើម៉ាស៊ីនកម្លាំងលើស ១០សេស នៅតាមដងទន្លេមេគង្គ ដែលច្បាប់ហាមឃាត់ គឺមិនមានទេ៖ «បងចាំមើល ខ្ញុំនឹងឲ្យមន្ត្រីផ្នែកចុះទៅតាមចាប់ណា៎ ប៉ុន្តែកន្លងមកកន្លែងហ្នុងក៏យើងធ្លាប់ចាប់បានដែរ»។

នាយខណ្ឌរដ្ឋបាលជលផលដដែលបញ្ជាក់ថា គិតត្រឹមខែតុលា ឆ្នាំ២០១៦ មន្ត្រីជំនាញបានបង្ក្រាបបទល្មើសនេសាទបានចំនួនជាង ១០០ករណី។ ចំនួននេះ គឺថយចុះជាង ១០០ករណី បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០១៥ ដែលមានរហូតដល់ជាង ៣០០ករណី។ បន្ថែមពីនេះ មន្ត្រីជលផលបានបំផ្លាញវត្ថុតាងបទល្មើសនេសាទមួយចំនួន និងលែងកូនត្រីចម្រុះជាង ៨ពាន់គីឡូក្រាម។ ក្រៅពីនេះ ខាងលោកបានបញ្ជូនជនសង្ស័យដែលប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេសាទខុសច្បាប់ទៅតុលាការចំនួន ៤នាក់ជាដើម។

ប្រភពដដែលបញ្ជាក់ថា មូលហេតុបទល្មើសនេសាទថយចុះ គឺដោយសារពលរដ្ឋចាប់ផ្ដើមយល់ដឹងច្រើនអំពីសារសំខាន់នៃធនធានជលផល និងផលប៉ះពាល់នៃការនេសាទខុសច្បាប់ ព្រមទាំងត្រីនៅឆ្នាំនេះមិនសូវសម្បូរផង។

យ៉ាងនេះក្តី នាយខណ្ឌរដ្ឋបាលជលផលរូបនេះ ប្ដេជ្ញាខិតខំអប់រំប្រជាពលរដ្ឋ ពង្រឹងប្រជាសហគមន៍នេសាទនៅក្នុងខេត្តបន្ថែមទៀត។ លើសពីនេះ នឹងបន្តចុះបង្ក្រាប ឬទប់ស្កាត់មិនឲ្យមានការប្រើប្រាស់ឧបករណ៍នេសាទខុសច្បាប់គ្រប់ប្រភេទទៀតផង។

ច្បាប់ជលផលឆ្នាំ២០០៦ មាត្រា៩៨ ចែងថា ត្រូវផ្ដន្ទាទោសបទល្មើសជលផលថ្នាក់ទី១ ដាក់ពន្ធនាគារពី ៣ឆ្នាំទៅ ៥ឆ្នាំ និងរឹបអូសយកវត្ថុតាងទាំងអស់ដាក់ជាសម្បត្តិរដ្ឋ ឬបំផ្លាញចោល។ បទល្មើសទាំងនោះរួមមាន កាប់ឆ្ការ ឈូសឆាយព្រៃលិចទឹក និងព្រៃកោងកាង បង្កឲ្យភ្លើងឆេះ ឬដុតព្រៃលិចទឹក និងព្រៃកោងកាង នេសាទដោយឧបករណ៍ឆក់ គ្រឿងផ្ទុះ និងសារធាតុពុលគ្រប់ប្រភេទក្នុងដែននេសាទ នេសាទដោយឧបករណ៍ទំនើប ឬឧបករណ៍ដែលបង្កើតឡើងថ្មី ឬរបៀបនេសាទបែបថ្មី ដែលនាំមកនូវការបំផ្លាញមច្ឆជាតិ ឬធនធានជលផល និងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីជលផល ជាដើម៕

ពលរដ្ឋនៅតំបន់ក្បាលឆាយខេត្តព្រះសីហនុតវ៉ារឿងអាជ្ញាធររុះរើផ្ទះសម្បែង

ពលរដ្ឋនៅតំបន់ក្បាលឆាយ ក្នុងក្រុងខេត្តព្រះសីហនុ បិទផ្លូវជាតិលេខ៤ តវ៉ាទាមទារអោយអាជ្ញាធរខេត្តបញ្ឈប់ការរុះរើផ្ទះសម្បែង និងបំផ្លាញដំណាំពួកគាត់ នៅព្រឹកថ្ងៃទី១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៤។ Photo Provided

ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតំបន់រក្សាប្រភពទឹកស្អាតក្បាលឆាយ ខេត្តព្រះសីហនុ បាននាំគ្នាតវ៉ាដុតកង់ឡានបិទផ្លូវជាតិលេខ៤ ជាថ្មីម្តងទៀត នៅព្រឹកថ្ងៃទី៤ ខែធ្នូ ដើម្បីទាមទាររកដំណោះស្រាយដីធ្លី បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធររុះរើផ្ទះសម្បែងរបស់ពួកគាត់។ អភិបាលខេត្តព្រះសីហនុ ថាអាជ្ញាធរកំពុងតែដោះស្រាយ និងបានចោទថា ប្រជាពលរដ្ឋតវ៉ាដោយខុសច្បាប់។

វិវាទដីធ្លីនៅតំបន់ក្បាលឆាយរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងអាជ្ញាធរខេត្តព្រះសីហនុ នៅតែពុះកញ្ជ្រោល ខណៈអាជ្ញាធរកំពុងបន្តសកម្មភាពឈូសឆាយកាយព្រំដីព័ទ្ធតំបន់ក្បាលឆាយ ដើម្បីរក្សាដីតំបន់ប្រភពទឹកសម្រាប់បម្រុងដល់ការប្រើប្រាស់។

នៅព្រឹកថ្ងៃទី៤ ខែធ្នូ ប្រជាពលរដ្ឋប្រមាណជាង ៤០នាក់ បានបន្តចុះផ្លូវស្រែកតវ៉ាកាន់ដៃគ្នាបិទផ្លូវជាតិលេខ៤ និងដុតកង់ឡាននៅចំណុចមុខរោងចក្រស្បែកជើងញ៉ូវស្តារ (New Star) ក្នុងសង្កាត់លេខ១ ក្រុងព្រះសីហនុ ខេត្តព្រះសីហនុ ប៉ុន្តែក្រោយមកក៏បានរំសាយការប្រមូលផ្តុំវិញ ក្រោយពីអាជ្ញាធរព្រមានចាត់វិធានការច្បាប់ដើម្បីសម្រួលចរាចរណ៍។

ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានទំនាស់ដីធ្លីម្នាក់ គឺលោក ម៉ម សុគា រៀបរាប់ថា ការដែលពលរដ្ឋតវ៉ានោះ ព្រោះអាជ្ញាធរមិនមានដំណោះស្រាយច្បាស់លាស់ឡើយ ពោលគឺតែងតែមានវិធានការរុះរើផ្ទះពលរដ្ឋមុន រួចទើបមានដំណោះស្រាយតាមក្រោយ ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពប្រជាពលរដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរ។ លោកបញ្ជាក់ថា ប្រជាពលរដ្ឋដែលកំពុងរងផលប៉ះពាល់នោះ មានប្រមាណជាង ២០០គ្រួសារ៖ «»។

ពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ តែងតែសំណូមពរដល់ប្រមុខដឹកនាំរក្សាលំនៅឋាននៅលើទីតាំងដើម មិនផ្លាស់ប្ដូរទៅកាន់ទីតាំងផ្សេងនោះទេ។

អភិបាលខេត្តព្រះសីហនុ លោក យន្ត មីន អះអាងថា រដ្ឋបាលខេត្តកំពុងដោះស្រាយទំនាស់ដីធ្លីនេះជាមួយប្រជាពលរដ្ឋដោយយកចិត្តទុកដាក់ តាមរយៈអនុក្រឹត្យលេខ១១៦ របស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីចែកដីជូនប្រជាពលរដ្ឋដែលរងផលប៉ះពាល់ ឲ្យទៅសង់លំនៅឋាននៅទីតាំងផ្សេងជំនួសទីតាំងចាស់។ ចំពោះសកម្មភាពតវ៉ាបិទផ្លូវរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនោះ លោកថាគឺជារឿងខុសច្បាប់។

អភិបាលខេត្តព្រះសីហនុ ក៏ស្នើឲ្យពលរដ្ឋចូលរួមសហការជាមួយអាជ្ញាធររដ្ឋបាលខេត្តនេះ ហើយព្រមទទួលយកចំណែកដីដែលអាជ្ញាធរផ្ដល់ជូនថ្មី ព្រោះទីតាំងចាស់ រដ្ឋបាលខេត្តនេះត្រូវដកហូតដាច់ខាត និងដាំដើមឈើឡើងវិញសម្រាប់រក្សាប្រភពទឹកស្អាតទុកប្រើប្រាស់រយៈពេលយូរអង្វែងនៅខេត្តព្រះសីហនុ កុំឲ្យបាត់បង់។ ចំពោះអ្នកដែលមិនសហការនោះ អាជ្ញាធរព្រមាននឹងចាត់ការតាមផ្លូវច្បាប់៖ «»។

លោកបន្តថា ការដែលប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនមិនទទួលយកដំណោះស្រាយរបស់រដ្ឋបាលខេត្តនោះ គឺដោយសារពួកគាត់ហាក់ដូចជាមានភាពលោភលន់ច្រើន៖ «»។

មន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការលីកាដូ (LICADHO) ប្រចាំខេត្តព្រះសីហនុ លោក ប៊ួន ណារិទ្ធិ ដែលតាមឃ្លាំមើលសកម្មភាពរុះរើលំនៅឋានពលរដ្ឋ បញ្ចេញមតិថា ដើម្បីបញ្ចប់ការតវ៉ានោះ គឺរដ្ឋត្រូវបើកកិច្ចប្រជុំជាមួយប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនដែលនៅក្នុងព្រំដីថ្មីនៃតំបន់អភិរក្សក្បាលឆាយនោះ ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយប្រកបដោយតម្លាភាព និងយុត្តិធម៌សម្រាប់ទាំងអស់គ្នា៕

អាជ្ញាធរខែត្រស្ទឹងត្រែងបដិសេធសំណើសុំបង្កើតសហគមន៍ការពារព្រៃឈើ

ជាតិដើមភាគតិចកួយ រស់នៅភូមិអន្លង់ក្រមួន ឃុំស្រែឫស្សី ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខែត្រស្ទឹងត្រែង ផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់អាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៦ ទាក់ទិននឹងពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ។ RFA/Men Sothyr

ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ រស់នៅភូមិអន្លង់ក្រមួន ឃុំស្រែឫស្សី ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខែត្រស្ទឹងត្រែង អះអាងថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានខែត្រស្ទឹងត្រែង បានច្រានចោលសំណើបង្កើតសហគមន៍ការពារព្រៃឈើជាថ្មីទៀតរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។ ពួកគាត់ចោទប្រកាន់ថា អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលគ្មានឆន្ទៈជ្រោមជ្រែងបង្កើតសហគមន៍ការពារធនធានធម្មជាតិនោះទេ។

តំណាងសហគមន៍ការពារព្រៃឈើភូមិអន្លង់ក្រមួន អំពាវនាវនៅថ្ងៃទី៤ ធ្នូ សុំឲ្យអាជ្ញាធរខែត្រស្ទឹងត្រែង និងមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ប្រញាប់សហការបង្កើតសហគមន៍ការពារព្រៃឈើភូមិអន្លង់ក្រមួន ស្របច្បាប់ ដើម្បីស្រោចស្រង់ធនធានធម្មជាតិនៅសេសសល់ចុងក្រោយ។

តំណាងសហគមន៍ភូមិអន្លង់ក្រមួន លោក ថាន់ វ៉ន ចោទប្រកាន់មេឃុំស្រែឫស្សី លោក លួន ណាន ថា បានបដិសេធសំណើសុំបង្កើតសហគមន៍ការពារព្រៃឈើរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលបានស្នើសុំជាលើកទីពីរ កាលពីចុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៦ ដោយលើកហេតុផលថា ការបង្កើតសហគមន៍នឹងប៉ះពាល់ដីធ្លីរបស់អ្នកភូមិ។

លោកចោទទៀតថា អាជ្ញាធរឃុំធ្លាប់បានឃុបឃិតជាមួយឈ្មួញកាប់ព្រៃរានយកដីក្នុងបរិវេណដីព្រៃសហគមន៍ កាលពីឆ្នាំ២០១៣ អស់រាប់សិបហិកតារ ហើយសហគមន៍បានប្ដឹងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងក្រុមឈ្មួញទៅសាលាដំបូងខែត្រស្ទឹងត្រែង តាំងពីឆ្នាំ២០១៤ តែពុំឃើញមានចំណាត់ការ។ លោក ថាន់ វ៉ន់ បារម្ភថា ដើមឈើផលិតជ័រទឹករាប់រយដើម និងឈើមានតម្លៃក្នុងព្រៃសហគមន៍របស់ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ធ្លាប់អាស្រ័យផលតាំងពីមុនមក កំពុងរងការកាប់បំផ្លាញជាង ៤០០ហិកតារ។ លោករិះគន់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងរដ្ឋបាលព្រៃឈើ កំពុងមើលរំលងបទល្មើសទ្រង់ទ្រាយធំនេះ៖ «បង្កើតច្បាប់ឲ្យគ្នាការពារ ដល់ការពារទៅគ្មានអ្នកណាមើលឃើញ ប្រែជាអ្នកការពារហ្នឹងខុស។ ពួកនេះបើក្រៅពីគណបក្សប្រជាជនកាប់ វាធ្វើហើយ តែបើជនល្មើសខាងគណបក្សប្រជាជន វាបិទភ្នែកចោល ហើយវាអត់មើលទេ។ ខ្ញុំយល់ឃើញថា វាត្រឹមតែថាវាអត់អនុវត្ត»។

ព្រៃសហគមន៍ភូមិអន្លង់ក្រមួន មានផ្ទៃដីចំនួន ៨១០ហិកតារ ឋិតនៅឃុំស្រែឫស្សី ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខែត្រស្ទឹងត្រែង បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០០២ ដោយពុំទាន់ចុះបញ្ជីជាដីសមូហភាពសហគមន៍ស្របច្បាប់ឡើយ ក៏ប៉ុន្តែមានតែផែនទីកំណត់ទំហំផ្ទៃដីគ្រប់គ្រង ដែលរៀបចំឡើងដោយមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ និងមានការជួយជ្រោមជ្រែងដោយអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល។

ឆ្លើយតបការចោទប្រកាន់នេះ មេឃុំស្រែឫស្សី លោក លួន ណាន បញ្ជាក់ថា មូលហេតុអាជ្ញាធរឃុំពុំឯកភាពសំណើរបស់សហគមន៍ ព្រោះបារម្ភខ្លាចប៉ះពាល់ដីធ្លីរបស់ពលរដ្ឋនៅមូលដ្ឋាន។ លោកថា សហគមន៍បានធ្វើលិខិតស្នើសុំបង្កើតសហគមន៍ផ្អែកតាមផែនទីព្រាងចាស់ ដែលមានផ្ទៃដីជាង ៨០០ហិកតារ ប៉ះលើដីអ្នកភូមិច្រើនគ្រួសារ ដែលក្រុមនិស្សិតស្ម័គ្រចិត្តធ្លាប់វាស់វែងកន្លងទៅ។ លោកទទួលស្គាល់ថា ការកាប់បំផ្លាញព្រៃសហគមន៍ពិតជាកើតមាន ក៏ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរឃុំពុំប្រាកដថា បុគ្គលណាកាប់បំផ្លាញនោះទេ ហើយក៏គ្មានលទ្ធភាពទប់ស្កាត់ដែរ៖ «បង្កើតយុវជនស្ម័គ្រចិត្តវាស់វែងឲ្យប្រជាពលរដ្ឋនៅ ហើយយកផ្ទៃដីដដែលឲ្យខ្ញុំស៊ីញេយ៉ាងម៉េច។ ខ្ញុំអត់ហ៊ានស៊ីញេទេ។ ស៊ីញេទៅលេងរឹបអូសរបស់ពលរដ្ឋ ដល់ពេលប្រជាពលរដ្ឋនៅសុទ្ធតែដីរបស់សហគមន៍ចាប់ទាំងអស់»។

អ្នកនាំពាក្យសាលាខែត្រស្ទឹងត្រែង លោក ម៉ែន គុង មានប្រសាសន៍ថា ជនជាតិដើមភាគតិចត្រូវប្រជុំចងក្រងបង្កើតសហគមន៍ការពារព្រៃឈើឲ្យច្បាស់លាស់ឡើងវិញ ដើម្បីឲ្យមន្ត្រីជំនាញចុះទៅវាយតម្លៃ។ លោកបញ្ជាក់ថា ប្រសិនបើមន្ត្រីជំនាញបានវាយតម្លៃពីស្ថានភាពព្រៃនៅតំបន់នោះ និងព្រមឯកភាពបង្កើតព្រៃសហគមន៍នោះ បើរកឃើញថាមានប៉ះពាល់ដីធ្លីអ្នកភូមិ មន្ត្រីជំនាញនឹងឆ្វៀលចេញពីព្រៃសហគមន៍៖ «បើសិនជាគាត់មិនចុះហត្ថលេខាទៅលើសំណើហ្នឹង គឺយើងធ្វើឯកសារជាថ្មីមក។ ធ្វើឯកសារជាថ្មីតាមលំដាប់លំដោយហូរហែមក គេនឹងវាយតម្លៃតាមនីតិវិធីដែលបានកំណត់ទៅតាមគោលការណ៍ណែនាំរបស់ក្រសួង»។

មន្ត្រីឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រៃឈើនៃសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខែត្រស្ទឹងត្រែង លោក ហូ សំអុល ថ្លែងថា ប្រមុខរដ្ឋាភិបាលបានជំរុញឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ ជួយជ្រោមជ្រែងឲ្យសហគមន៍គ្រប់គ្រងដីព្រៃស្របច្បាប់ ដើម្បីចូលរួមការពារព្រៃឈើ។ លោកថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានមានកាតព្វកិច្ចសហការជាមួយសហគមន៍ ពលរដ្ឋ និងមន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ធ្វើយ៉ាងណាបង្កើតសហគមន៍ការពារព្រៃឈើស្របច្បាប់។ លើសពីនេះ ប្រសិនអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលបដិសេធការបង្កើតសហគមន៍ការពារព្រៃឈើ គឺល្មើសបទបញ្ជាប្រមុខរដ្ឋាភិបាល៖ «យើងសំណូមពរឲ្យគាត់ដើរតាមនីតិវិធីឲ្យអស់សិន ទោះបីឃុំមិនទទួលស្គាល់ នៅស្រុក ស្រុកហើយខែត្រ ហើយខ្ញុំជឿថា ដំណាក់កាលចុងក្រោយដល់ពេលមកដល់ខែត្រ ឯកឧត្តមនឹងធ្វើការពិចារណារឿងហ្នឹងហើយ»។

កាលពីថ្ងៃទី២២ កញ្ញា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានចេញសារាចរណែនាំលេខ០៥ ស្ដីពីការធ្វើកំណែទម្រង់ស៊ីជម្រៅលើការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ ក្នុងនោះរាជរដ្ឋាភិបាលបានដាក់ចេញនូវវិធានការមួយចំនួនទៅឲ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ត្រូវចាត់វិធានការឲ្យបានហ្មត់ចត់ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាប ព្រមទាំងលុបបំបាត់បទល្មើសធនធានធម្មជាតិគ្រប់ប្រភេទ រួមទាំងការរុករានដីក្នុងតំបន់ព្រៃការពារ និងអភិរក្សធម្មជាតិដែលស្ថិតនៅក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន៕

អាជ្ញាធរខេត្តមណ្ឌលគិរីចាត់វិធានការបញ្ឈប់សកម្មភាពកាប់រានព្រៃឈើតំបន់អភិរក្ស

ប្រជាពលរដ្ឋភូមិចក់ចារ ឃុំស្រែឈូក ស្រុកកែវសីមា ខេត្តមណ្ឌលគិរី ប្រមូលផ្តុំគ្នានៅមុខសាលាខេត្តដើម្បីដាក់ញត្តិតវ៉ារឿងដីធ្លី កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី៣១ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៦។ Photo ADHOC

អាជ្ញាធរខេត្តមណ្ឌលគិរី បង្កើតក្រុមការងារទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើនៅតំបន់អភិរក្ស ដើម្បីរក្សាព្រៃឈើសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ផលិតកាបូន។ ចំណែកជនចំណាកស្រុក ត្រូវបានណែនាំឲ្យចាកចេញពីតំបន់នោះ។

ប្រជាពលរដ្ឋចំណាកស្រុកដែលចូលទៅកាប់រានព្រៃនៅតំបន់សាយ៉ង់ក្រូច ក្នុងភូមិចក់ចារ ឃុំស្រែឈូក ស្រុកកែវសីមា បានចាកចេញទៅស្រុកកំណើតវិញហើយ ខណៈក្រុមការងារចម្រុះនៃអាជ្ញាធរខេត្ត ដាក់បម្រាមមិនឲ្យពួកគេកាប់ឆ្ការព្រៃចាប់យកដីធ្វើកសិកម្មដោយខុសច្បាប់តទៅទៀត។

ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតំបន់សាយ៉ង់ក្រូច សុំមិនឲ្យបញ្ចេញឈ្មោះបញ្ជាក់ថា ចំណាកស្រុកជាង ៤០គ្រួសារដែលទើបមកតាំងលំនៅកាលពីសប្ដាហ៍មុននៅតំបន់ព្រៃចន្លោះភូមិស្រែអណ្តោល និងភូមិសាយ៉ង់ក្រូច បានចាកចេញជាបន្តបន្ទាប់ រហូតមកទល់ថ្ងៃនេះគ្មានសេសសល់អ្នកណាម្នាក់ឡើយ។ ប្រជាពលរដ្ឋដដែលបន្តថា ស្ថានភាពកាប់បំផ្លាញព្រៃបានស្ងប់ស្ងាត់វិញហើយ បន្ទាប់ពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានរឹតបន្តឹងមិនឲ្យកាប់រានព្រៃតទៅទៀត៖ «ពួក ៧៧ ឥឡូវគេដកបណ្ដើរអស់ហើយ។ មេឃុំគាត់ឃាត់អត់ឲ្យធ្វើស្អីទេ ឲ្យសម្ងំស្ងៀមសិន»។

កាលពីខែវិច្ឆិកា អាជ្ញាធរខេត្តមណ្ឌលគិរី បានបង្កើតក្រុមការងារចុះទប់ស្កាត់សកម្មភាពកាប់រានព្រៃយកដីនៅតំបន់សាយ៉ង់ក្រូច បន្ទាប់ពីប្រជាពលរដ្ឋ ៤៨គ្រួសារនៅតំបន់នោះរាយការណ៍ថា ក្រុមទាហានឈរជើងនៅតំបន់នោះវាស់វែងដីព្រៃលក់ទៅឲ្យប្រជាពលរដ្ឋចំណាកស្រុក ទើបធ្វើឲ្យព្រៃឈើនៅតំបន់នោះត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋចំណាកស្រុកកាប់រានដើម្បីយកដី។

អ្នកនាំពាក្យ និងជាប្រធានក្រុមការងារទប់ស្កាត់ការកាប់រានព្រៃយកដីនៃអាជ្ញាធរខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក សុខ សេរ៉ា បញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរបានចាត់វិធានការម៉ឺងម៉ាត់ឲ្យបញ្ឈប់កាប់រានព្រៃតទៅទៀត ពីព្រោះព្រៃតំបន់នោះជាគម្របព្រៃការពារ និងជាព្រៃធ្វើអាជីវកម្មកាបូនរបស់សហគមន៍នៅតំបន់នោះ។ លោកថាដីព្រៃដែលបានកាប់រានរួច និងបានដាំដុះដោយពលរដ្ឋចំណាកស្រុកមួយចំនួន អាជ្ញាធររក្សាទុកស្ថានភាពដដែល និងរៀបចំធ្វើការដោះស្រាយនៅពេលក្រោយ៖ «ហាមដាច់ខាត ព្រោះព្រៃក្នុងតំបន់ព្រៃកែវសីមា ព្រៃការពារហ្នឹង យើងលក់កាបូនឲ្យគេ។ អ៊ីចឹងយើងត្រូវបន្តឹងការកាប់ព្រៃហ្នឹង»។

ចាប់ពីខែកក្កដា រហូតមក ប្រជាពលរដ្ឋចំណាកស្រុកពីខេត្តត្បូងឃ្មុំ ប្រមាណ ៧០គ្រួសារ បានមកបោះរោងប្រក់សំពត់កៅស៊ូ ហើយកាប់រានព្រៃយកដីចំនួនបីលើក ខណៈពួកគេបានធ្វើលិខិតស្នើសុំដីតំបន់នោះជាដីសម្បទានសង្គមកិច្ច ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរខេត្តមិនទាន់សម្រេចយ៉ាងណានៅឡើយ។

មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក សុក រដ្ឋា ស្វាគមន៍ចំណាត់ការទប់ស្កាត់ការបំផ្លាញព្រៃឈើថ្មី។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី លោកថ្លែងថា អាជ្ញាធរគួរស្វែងរកដំណោះស្រាយសន្តិវិធីចំពោះប្រជាពលរដ្ឋចំណាកស្រុកមួយចំនួនដែលកំពុងដាំដុះជាក់ស្តែងលើដីនោះ ចៀសវាងប្រើអំពើហិង្សាដុតបំផ្លាញជម្រក និងផលដំណាំប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រទាំងនោះ៖ «ត្រូវចរចាដោះស្រាយគ្នាយ៉ាងណាចំពោះប្រជាពលរដ្ឋ ដើម្បីឲ្យគាត់ទទួលបានសិទ្ធិលំនៅឋានបានសមរម្យ មានផ្ទះសម្បែង មានដីកសិកម្មដូចពលរដ្ឋដទៃ។ ខ្ញុំយល់ថាសមរម្យ»។

តំបន់សាយ៉ង់ក្រូច ចាប់ពីឆ្នាំ២០១២ រហូតមក ប្រជាពលរដ្ឋរាប់សិបគ្រួសារបានចូលកាប់ឆ្ការព្រៃក្នុងតំបន់អភិរក្សអស់រាប់រយហិកតារ យកដីធ្វើកសិកម្ម បើទោះបីអាជ្ញាធរបង្ក្រាបជាច្រើនលើកក្តី។ រហូតបច្ចុប្បន្ន នៅសល់ចំណាកស្រុកជិត ៥០គ្រួសារ កំពុងតាំងលំនៅលើដីកាប់រានព្រៃប្រមាណជិត ២០០ហិកតារ៕

ពលរដ្ឋឃុំផ្លូវទូកខេត្តកំពង់ឆ្នាំងព្រមានប្ដឹងមន្ត្រីជលផលនិងជនប្រព្រឹត្តិបទល្មើសនេសាទ

របាំងសាច់អួនក្រឡាញឹកដែលក្រុមឈ្មួញ និងពលរដ្ឋមានធនធានដាក់នៅក្នុងទឹកដីឃុំពោធិ៍ និងឃុំកំពង់ហាវ ស្រុកកំពង់លែង ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ រូបថតថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៤ RFA/Chin Chetha

ពលរដ្ឋរស់នៅឃុំផ្លូវទូក ស្រុកកំពង់លែង ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ព្រមានប្ដឹងអ្នកប្រព្រឹត្តិបទល្មើសនេសាទបីនាក់ និងមន្ត្រីជំនាញរដ្ឋបាលជលផលទៅតុលាការ។ ពលរដ្ឋអះអាងថា គាត់ធ្លាប់ឲ្យម្ចាស់របាំងរុះរើចេញ និងសុំអន្តរាគមន៍ពីអាជ្ញាធរភូមិ-ឃុំ ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរមិនអើពើ ទើបលោកថតរូប និងវីដេអូបទល្មើសត្រៀមដាក់ភស្តុតាងភ្ជាប់ជាមួយពាក្យបណ្ដឹងទៅតុលាការ។

របាំងដាក់លបចំនួន ៦ខ្សែដែលមានប្រវែងមិនតិចជាង ២គីឡូម៉ែត្រចាប់ពីចំណុចក្បាលកោះស្វាយកាប ដល់ចំណុចចុងកន្ទ្រ នៃឃុំផ្លូវទូក ដែលដាក់តាំងពីខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦ មិនត្រូវបានអាជ្ញាធរ ឬមន្ត្រីជំនាញចុះបង្ក្រាបឡើយ។ ពលរដ្ឋរស់នៅភូមិស្នោឈើទាល នឹងពឹងពាក់ក្រឡាបញ្ជីម្នាក់របស់តុលាការខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ដើម្បីរៀបចំបណ្ដឹងប្រឆាំងជនល្មើស និងអ្នកពាក់ព័ន្ធ ក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦ នេះ។

ប្រជានេសាទ និងជាកសិករធ្វើចម្ការ លោក សេង បឿន ឲ្យដឹងនៅថ្ងៃទី៣ ខែធ្នូ ថា អ្នកដាក់របាំងលបខុសច្បាប់បីនាក់ដែលនឹងត្រូវប្ដឹងមុនគេ គឺមានឈ្មោះ ឈុន ឈ្មោះ ឡា ឈ្មោះ ស្នា និងឈ្មោះ ចាន់ ដែលត្រូវជាកូនរបស់លោក អៀក ឥដ្ឋ រស់នៅភូមិពាមខ្នង ឃុំផ្លូវទូក។ អ្នកដាក់របាំងអះអាងប្រាប់លោកថា គេបានបង់ប្រាក់ជាច្រើនលានរៀលឲ្យអង្គភាពចំនួន៦ ជាថ្នូរនឹងបានដាក់របាំងលបរហូតដល់សព្វថ្ងៃ៖ «សំណូមពរឲ្យលោកជលផល ឲ្យមើលផងកុំស៊ីលុយពួកអាអស់ហ្នឹងពេក! ខ្ញុំយកការណ៍ជាក់ស្ដែងលើកក្រោយនេះ ខ្ញុំថតម៉ង ទៅកាប់អារបាំងកាប៉ិកកាប៉ុកៗយកមកថតឲ្យអ្នកធំមើលទេ ដល់របាំងរាប់គីឡូម៉ែត្រអត់មើលសោះ។ នៅតំបន់វាលភក់ ម្នាក់ៗដាក់ចង់កាត់ទន្លេជិតហើយ រាប់គីឡូដី គ្រាន់តែថា អូ! មេចុះមកហើយ ពន្លិច មកហើយពន្លិចអស់រលីង»។

លោក សេង បឿន បញ្ជាក់ថា រូបលោក និងកូនចៅជាច្រើនគ្រួសារកំពុងលំបាកចិត្តដោយសារតែរបាំងទាំងនេះ បានដាក់ស្ទះផ្លូវទឹកបង្កឲ្យពើក ឬមមោកដែលដុះក្រាស់លើផ្ទៃទឹក មិនអាចហូរតាមទឹកចេញពីចម្ការរបស់គាត់ និងចម្ការកូនចៅជាច្រើនហិកតារនៅរដូវទឹកទន្លេស្រកវិញ។ ដល់ពេលនោះ ពួកគាត់នឹងលំបាកភ្ជួររាស់ដីព្រោះល្ង និងដាំល្ពៅ ជាដើម។

អាស៊ីសេរី មិនអាចរកប្រភពទាក់ទងលោក អៀក ឥដ្ឋ ដែលពលរដ្ឋចោទថាបានកាងបទល្មើសឲ្យកូន ដើម្បីសុំការបំភ្លឺជុំវិញការចោទប្រកាន់នេះបានទេ។ ចំណែកនាយខណ្ឌរដ្ឋបាលជលផលកំពង់ឆ្នាំង លោក សោម ភិរុណ អាស៊ីសេរី ទូរស័ព្ទចូលជាច្រើនដង តែមិនទទួល។

ទោះជាយ៉ាងណា មេឃុំផ្លូវទូក លោក ចេង ភាគ ថ្លែងទទួលស្គាល់ថា បទល្មើសនេសាទនៅក្នុងឃុំរបស់លោកពិតជាកើតមានច្រើនមែន។ លោក ចេង ភាគ បញ្ជាក់ថា លោកពុំមានលទ្ធភាពទប់ស្កាត់ ឬចុះបង្ក្រាបបទល្មើសទាំងនេះទេ ប៉ុន្តែលោកធ្លាប់ណែនាំពលរដ្ឋទាក់ទងនឹងបញ្ហាបទល្មើសនេសាទដែរ ប៉ុន្តែពលរដ្ឋមិនស្ដាប់៖ «ប្រជាពលរដ្ឋខ្ញុំដែលរកហ្នឹងវាប្រាកដហើយ វាខុសច្បាប់នោះ អាហ្នឹងសម្រេចលើសមត្ថកិច្ចទេ ព្រោះមានសមត្ថកិច្ចជាអ្នកតម្រឹម និងកាប់រុះរើអីហ្នឹងមាន។ ហើយទោះបីជាយើងដាក់បម្រាមដល់គាត់អី គាត់បានត្រឹមតែស្ដាប់ទេប្អូន! មានមិនថាអត់ទេ រហូតដល់ចំណុចវាលភក់ណោះ»។

លោក សេង បឿន ដែលត្រៀមខ្លួនធ្វើជាដើមបណ្ដឹងក្នុងសំណុំរឿងនេះបញ្ជាក់ជំហរថា បើរបាំងលបទាំងអស់មិនត្រូវបានរុះរើចេញអស់ពីមុខដីចម្ការ និងមាត់បឹងទន្លេសាបក្នុងអំឡុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦ នេះទេ លោកនឹងពិចារណាប្ដឹងមន្ត្រីជំនាញផ្នែករដ្ឋបាលជលផលដែរ ព្រោះជនល្មើសបានឆ្លើយថា បានបង់ប្រាក់អស់ជាច្រើនលានរៀលទៅឲ្យមន្ត្រីជំនាញទាំងនោះ។

ច្បាប់ស្ដីពីជលផលមាត្រា៤១ ត្រង់ចំណុចទី៣ បានហាមឃាត់ការធ្វើនេសាទក្នុងកន្លែងបម្រុងដោយប្រើឧបករណ៍គ្រប់ប្រភេទ រួមផ្សំដោយរបាំងព្រួលដែលមានបណ្ដោយលើសពី ៥០ម៉ែត្រ ឬលាតសន្ធឹងលើសពីពីរភាគបីនៃទទឹងមុខទឹក ឬធ្វើឲ្យរាំងស្ទះដល់ជលយានគ្រប់ប្រភេទ។ ជនណាដែលប្រព្រឹត្តល្មើសនេះ ត្រូវពិន័យអន្តរការពីរដ្ឋបាលជលផលជាប្រាក់ពី ៥លាន ដល់ ១០លានរៀល។

ចំណែកមាត្រា១០៣ ត្រង់ចំណុចទី៥ ចែងថា ចំពោះមន្ត្រីរដ្ឋបាលជលផលដែលមិនបានរាយការណ៍ ឬមិនបានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងចំពោះបទល្មើសថ្នាក់ទី១ ដែលបានកើតក្នុងរង្វង់សមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួនទាន់ពេលវេលា ត្រូវចាត់ទុកជាបទល្មើស ហើយត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពីរ ១ឆ្នាំទៅ ៣ឆ្នាំ ឬពិន័យជាប្រាក់ពី ៥លានរៀលទៅដល់ ៥០លានរៀល៕

ព្រឹទ្ធាចារ្យចាប៉ីដងវែងលោក គង់ ណៃ ចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលបង្កើតទីកន្លែងសម្រាប់ប្រគំចាប៉ី

ព្រឹទ្ធាចារ្យផ្នែកចាប៉ីដងវែង លោក គង់ ណៃ (វ៉ែនតាខ្មៅ) ថតរូបអនុស្សាវរីយ៍ក្នុងកម្មវិធីមហោស្រពសិល្បៈ កំណាព្យ និងចម្រៀងខ្មែរជាសកលលើកទី៤ នៅថ្ងៃទី៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦។ RFA/Sorn Chanratha

ព្រឹទ្ធាចារ្យផ្នែកចាប៉ីដងវែង លោក គង់ ណៃ ចង់ឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលបង្កើតទីកន្លែងសម្រាប់សម្ដែងចាប៉ីដងវែង ដើម្បីឲ្យអ្នកដែលចង់រៀនចាប៉ី បានរៀនសូត្រពីគ្នាទៅវិញទៅមក។ ការលើកឡើងនេះ ខណៈក្រុមចាប៉ីដងវែងប្រមាណ ២០នាក់ រួមគ្នាសម្ដែងកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែធ្នូ ក្នុងកម្មវិធីមហោស្រពសិល្បៈ កំណាព្យ និងចម្រៀងខ្មែរជាសកលលើកទី៤ ដែលសហការរៀបចំដោយក្រសួងចំនួន៤ មានក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ ក្រសួងព័ត៌មាន ក្រសួងទេសចរណ៍ និងក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា។

«ភ្លេងចាប៉ីដងវែង»

សំឡេងចាប៉ីដងវែងបានបន្លឺឡើងនៅមុខអ្នកចូលរួមទស្សនាប្រមាណ ២ពាន់នាក់ ក្នុងសាលមហោស្រពកោះពេជ្រ។ អ្នកលេងចាប៉ីដងវែង នៅតែចាត់ទុកថា ឧបករណ៍ភ្លេងបុរាណខ្មែរមួយនេះ នៅតែមិនសូវមានអ្នកគេស្គាល់ និងចាប់អារម្មណ៍នៅឡើយ។

ព្រឹទ្ធាចារ្យផ្នែកចាប៉ីដងវែង លោក គង់ ណៃ មើលឃើញថា បច្ចុប្បន្នមានអ្នកដែលស្រឡាញ់ និងចូលចិត្តរៀនចាប៉ីនេះតិចតួចណាស់។ លោកចង់ឃើញរាជរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ហៅកាត់ថា យូណេស្កូ (UNESCO) ជួយទំនុកបម្រុងជាថវិកាទៅដល់គ្រូ និងសិស្សដែលកំពុងសិក្សាផ្នែកចាប៉ីដងវែង ដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់ពួកគេក្នុងការចូលរួមអភិរក្សឧបករណ៍ភ្លេងខ្មែរមួយនេះ។

ព្រឹទ្ធាចារ្យផ្នែកចាប៉ីដងវែង លោក គង់ ណៃ មានប្រសាសន៍បន្តថា៖ «មានកន្លែងសម្ដែង មានរៀបចំជាផ្ទះល្វែងមួយដែលប្រមូលចាប៉ីៗហ្នឹង ដើម្បីឲ្យនៅមូលគ្នាម្តុំ។ យើងនឹងប្ដូរ... គេហៅថាប្ដូររៀនសូត្រពីគ្នា ដូចថាអ្នកណាដែលរៀនមិនចេះ យើងរៀនសូត្រតពីគ្នា។ ខ្ញុំថាអាហ្នឹងបែបបានកម្លាំង។ អាហ្នឹងមានកម្លាំង អាហ្នឹងតាមយោបល់ខ្ញុំ។ ប៉ុន្តែក្រែងថា រាជរដ្ឋាភិបាលយើងលោកមានការខ្វះខាត លោករៀបចំឲ្យខ្ញុំមិនបាន ខ្ញុំក៏មិនដឹងដែរ ព្រោះឥឡូវនៅបែកគ្នាអស់ហើយ ហើយចាប៉ីចាស់ៗហ្នឹងវានៅតិចទៅទៀត នៅតែខ្ញុំ (គង់ ណៃ) នៅតែនាយ ប៉េ នៅតែបង ប្រាជ្ញ ឈួន។ បង ប្រាជ្ញ ឈួន ឈឺទៅទៀត»។

ចាប៉ីដងវែង ២០១៦ ៨៥៥កម្មវិធីមហោស្រពសិល្បៈ កំណាព្យ និងចម្រៀងខ្មែរជាសកលលើកទី៤ នៅថ្ងៃទី៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦។ RFA/Sorn Chanratha

ចាប៉ីដងវែង គឺជាឧបករណ៍ភ្លេងមួយប្រភេទសម្រាប់ចូលរួមប្រគំក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស និងភ្លេងការ។ ចាប៉ីដងវែងនេះ ក៏អាចសម្ដែងទោលតែឯងផងដែរក្នុងពិធីជាវខាន់ស្លា ពិធីកោរជុក បុណ្យបំបួសនាគ និងបុណ្យកឋិន ជាដើម។

ប្រធានក្រុមសហគមន៍ចាប៉ីអមតៈ និងជាសិស្សរបស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ គង់ ណៃ គឺលោក ពេជ្រ សារ៉ាត់ យល់ថា ចាប៉ីដងវែងនៅមិនទាន់ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយទូលំទូលាយនៅឡើយទេ។ លោកថា សាធារណជនខ្លះនៅតែជឿថា ការរៀនចាប៉ីធ្វើឲ្យមនុស្សងងឹតភ្នែក ជាដើម ដូច្នេះលោកស្នើឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលដាក់បញ្ចូលមុខវិជ្ជាចាប៉ីដងវែងទៅក្នុងកម្មវិធីសិក្សា និងរៀបចំឲ្យមានទីតាំងជាក់លាក់មួយសម្រាប់សម្ដែងបង្ហាញទៅដល់មហាជន៖ «មានមហោស្រពមួយ ថារឿងរាល់ខែត្រូវតែប្រគំចាប៉ីដងវែង ទោះបីជាមានភ្ញៀវម្នាក់ពីរនាក់ក៏ដោយ ត្រូវតែមានការប្រគំដើម្បីអី ដើម្បីឲ្យកូនក្មេងជំនាន់ក្រោយ។ គាត់ថា អឺស! ខ្ញុំចង់រៀន ដោយសារខ្ញុំពេលដែលរៀនចប់ ខ្ញុំទៅសម្ដែងកន្លែងហ្នឹងមួយខែ គេសម្ដែងម្តង អន្តរជាតិមកគេមើលទៅ។ ខ្ញុំចង់បានទីតាំងមួយជាក់លាក់ ហើយខ្ញុំនឹងបង្ហាត់បង្រៀន»។

ប្រធានក្រុមសហគមន៍ចាប៉ីអមតៈ លោក ពេជ្រ សារ៉ាត់ បានហៅសំឡេងចាប៉ី ថាជាសំឡេងទិព្វ ដែលអាចធ្វើឲ្យមនុស្សម្នាបាត់អស់អារម្មណ៍តានតឹង នៅពេលដែលឮសំឡេងរបស់វា។

កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ គណៈកម្មការអន្តររដ្ឋាភិបាលនៃអង្គការអប់រំ វិទ្យាសាស្ត្រ និងវប្បធម៌ នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ហៅកាត់ថា យូណេស្កូ (UNESCO) បានដាក់បញ្ចូលចាប៉ីដងវែងរបស់ខ្មែរទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌអរូបិយនៃមនុស្សជាតិ។

នៅរសៀលថ្ងៃទី៣ ធ្នូ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ រៀបចំឲ្យមានការសម្ដែងចាប៉ីដងវែងជាក្រុម ក្នុងកម្មវិធីមហោស្រពសិល្បៈកំណាព្យ និងចម្រៀងខ្មែរជាសកលលើកទី៤ ដែលធ្វើឡើងនៅសាលមហោស្រពកោះពេជ្រ ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយឲ្យអ្នកចូលរួមបានដឹងអំពីការដាក់ឧបករណ៍ភ្លេងបុរាណខ្មែរមួយនេះ ទៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបិយនៃមនុស្សជាតិរបស់អង្គការយូណេស្កូ ផងដែរ។

និស្សិតម្នាក់ដែលបានចូលរួមទស្សនាការសម្ដែងចាប៉ីដងវែងជាក្រុម គឺកញ្ញា ង៉េត វណ្ណៈ ថ្លែងថា កញ្ញារីករាយដែលបានទស្សនា និងសិក្សាអំពីឧបករណ៍ភ្លេង ដែលជាសម្បត្តិវប្បធម៌ និងអរិយធម៌របស់ខ្មែរ។

កញ្ញាយល់ថា ការដាក់បញ្ចូលចាប៉ីដងវែងទៅជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនេះ គឺជារឿងល្អបំផុតដើម្បីអាចជួយឲ្យពិភពលោកបានស្គាល់អំពីវប្បធម៌របស់ខ្មែរ៖ «មានអត្ថន័យថា ដើម្បីឲ្យទូទាំងពិភពលោកហ្នឹងស្គាល់អំពីវប្បធម៌ និងអរិយធម៌របស់ប្រទេសកម្ពុជា ផ្ទាល់»។

ទោះយ៉ាងណា ប្រធានក្រុមសហគមន៍ចាប៉ីអមតៈ លោក ពេជ្រ សារ៉ាត់ សង្កេតឃើញថា មានយុវជនតិចតួចណាស់ដែលចាប់អារម្មណ៍លើឧបករណ៍ភ្លេងបុរាណខ្មែរមួយនេះ។ លោកចង់ឲ្យរាជរដ្ឋាភិបាលជួយផ្គត់ផ្គង់ទៅដល់គ្រូ សិស្សផ្នែកចាប៉ី និងបង្កើតមូលនិធិសម្រាប់ទ្រទ្រង់ក្រុមអ្នកផ្សព្វផ្សាយចាប៉ីដងវែងនេះនៅតាមមូលដ្ឋានផង៕

កងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេសចុះចាប់ក្រុមហ៊ុនកែច្នៃឈើនៅខេត្តព្រះវិហារ

ឈើមូលរបស់ក្រុមហ៊ុន ហុង សុភាព នៅខេត្តព្រះវិហារ ថ្ងៃទី៤ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៦។ Photo Provided

គណៈកម្មការជាតិ ទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ បានដឹកនាំកងកម្លាំងជាទ្រង់ទ្រាយធំមួយ គឺកម្លាំងកងរាជអាវុធហត្ថប្រមាណ ២០០នាក់ ចុះទៅឡោមព័ទ្ធចាប់ក្រុមហ៊ុនកែច្នៃឈើ នៅឃុំស្រអែម ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ។ មកទល់យប់ថ្ងៃទី៤ ធ្នូ នេះ កងកម្លាំងមិនទាន់ដកចេញនៅឡើយ។

អ្នកនាំពាក្យកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស លោក អេង ហ៊ី មិនបានបញ្ជាក់ថា តើក្រុមហ៊ុនកែច្នៃឈើឈ្មោះអ្វីនោះទេ ដែលកងកម្លាំងបានទៅបង្ក្រាបនោះ? ប៉ុន្តែព័ត៌មានដែលអាស៊ីសេរី ទទួលបាន គឺគណៈកម្មការជាតិ ទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ បានចុះទៅចាប់ក្រុមហ៊ុន ហុង សុភាព ដែលក្រសួងកសិកម្ម បានផ្ដល់អាជ្ញាប័ណ្ណអនុញ្ញាតតាំងពីឆ្នាំ២០១៤ ដើម្បីកែច្នៃឈើនៅស្រុកជាំក្សាន្ត នោះ។

Road blocked in Preah Sihanouk land protest

Authorities respond to a fire started by protesters in Preah Sihanouk yesterday. Facebook

Dozens of land-dispute demonstrators blocked National Road 4 in Preah Sihanouk province yesterday, burning tyres in protest of a resettlement site that they said was too small.

The protesters had previously been living around the Kbal Chhay waterfall and had been told to move to a relocation site inside the city after it was determined they had been occupying state land, said Sihanoukville police chief Phoul Phorsda.

“They blocked the road from 8:30am until 10:30am, but it was open as usual after we resolved it with them,” Phorsda said, insisting that the dispute had simply been because residents “did not understand” the deal, but “now they had agreed to wait for the authorities to handle it for them”.

“They had been incited to believe that they would not get land,” he added.

Buon Narith, provincial coordinator for rights group Licadho, however, said the protest had been over the relocation site’s size, which demonstrators deemed too small, adding that kicking the villagers off the land surrounding the tourist attraction would do little good if “the state does not prevent the deforestation” in the area.

Pigs call first dibs on feed

Pigs are given water at a Mong Reththy facility in Preah Sihanouk province in 2013. Sam Rith

AGRO-Industrial conglomerate Mong Reththy Group inaugurated its first feed mill on Friday, with the factory’s production line aimed foremost at supplying the group’s industrial pig-rearing operation, a company executive said yesterday.

Monivann Tan, vice president of Mong Reththy Group (MRG), said the feed plant would initially supply the 100,000 pigs raised at M’s Pig ACMC Cambodia, a joint venture between MRG and Britain-based ACMC Ltd. Any additional production would be distributed in the domestic market.

“Our production line is producing for our pig farm first,” he said. “The bulk of the product will go here and the rest is for supplying the domestic market.”

He said the factory line could eventually be retooled to supply feed for MRG’s $2 million fish farming operation.

Tan said the $10 million factory, built on 10 hectares in Prey Nop district in Preah Sihanouk province, had the capacity to produce 20 tonnes of animal feed an hour, or about 60,000 tonnes per year. The feed is produced from locally-grown corn and paddy rice.

According to officials at the Ministry of Agriculture, Cambodia currently has eight animal feed mills in operation, the largest of which is Thai-owned CP Cambodia. The factories supply over 1 million tonnes of feed per year to the domestic market, covering about 80 percent of its demand.

In a posting on his Facebook page, MRG president and CEO Mong Reththy said the operation of his company’s new feed mill will create a demand for 100,000 tonnes of agricultural inputs a year, including corn, rice, beans and cassava.

“So farmers who are facing a shortage of markets will have a huge market for their produce,” he said.

The factory’s operation will create 200 jobs as well as 40,000 indirect jobs, reducing the pressure of Cambodians to emigrate in search of work, he said.

War of Words – Part IV: Would Royal Pardon End It?

What a Friday 2 December 2016 in the City of Tonlé Buon Mouk! A day to remember for a long time to come, whether it will have good or bad consequences for the future of Khmer Politics.

By now the excitement has already subsided but each headquarters is undoubtedly busy to figure out what would be the next move by the other party. This doesn’t have the same thrill of the 2016 World Chess Championship between Magnus Carlsen and Sergei Karyakin on Wednesday 30 November 2016, but the surprise factor was so great that, exceptionally, the local media had to go out of the way to put the news online not to be outdone by social media.

For records, the Associated Press carried a breaking news that came out of the clear blue sky on 2 December 2016 that: Hun Sen Stirs Political Pot with Pardon for Deputy Opposition Leader.

So, Kacvey, you must have already read or heard tons of comments by radio/TV stations, newspapers, social media, pundits, politicians, spinners and even some ordinary men and women. But, for our part, let turn over a few stones with these questions:
– Why the royal pardon on 2 December 2016?
– Where does the pardon lead to?
– Is the pardon an end of itself, or just a temporary arrangement to serve the cause of expediency?
– Whose victory is this, if victory there is?

Since the story of “infidelity” and its dramatic and sad aftermath broke out, you certainly remember the contents of some previous letters mainly: “Man-made Quagmire and its Unintended Consequences” of 6 June 2016, “War of Words – Part III” of 4 July 2016 and “Emile Zola: “J’accuse” (“I accuse”)” of 14 August 2016.

Why the royal pardon?

From the communications between the deputy opposition leader, the prime minister and the king, it could be discerned that there is nothing that could shed the light on the constitutional and legal rationale/reason/justification that support the case for the request for royal pardon.

Primo, the deputy opposition leader, in his letter of 1 December 2016, hoped that the prime minster has diligently pondered on his court case. Secundo, on 2 December 2016, the prime minister submitted a request for royal pardon to the king with a prepared draft of the pardon decree – royal pardon to be granted to the deputy opposition leader who was convicted on 4 November 2016. Tertio, on the same day the king issued a royal decree granting his pardon to the deputy opposition leader. Quarto, also on 2 December 2016, the deputy opposition leader sent thanking letters to the king and the prime minister.

It looked simple, effortless, easy and straightforward. No sweat. But, to believe that it is so, is to underestimate the power of autocracy that’s been in existence for more than 30 years.

In Khmer politics, anything that is easy today will soon be a mess, sometimes when even the ink is still wet. Who could forget the statement made at end of June 2016 by the same prime minister that the deputy opposition leader could be “imprisoned forever”? Who could forget the massive mobilization of men in black sunglasses and heavy machine guns around the opposition headquarters, even with light projectors in the night? Why, suddenly, the change of heart?

Beware of the sleeping fox even with one eye close.

No one is brainless to think that all of this move and dynamics would have happened without some form of preparation, mutual understanding, behind-the-scenes negotiation and compromise between unnamed go-between/intermediaries/agents or off-the books agreement. It is this secrecy that is, one day, going to be the mysterious weapon that will be used by whoever in a stronger position to turn the situation or to pivot into his favor. Remember the agreement of 22 July 2014? Where is it now? Who is in the ditch? Where is one of the signatories?

In “The Art of Warfare” (兵法), Sunzi (孙子) wrote: “So, to win a hundred victories in a hundred battles is not the highest excellence; the highest excellence is to subdue the enemy’s army without fighting at all.” (是故百战百胜, 非善之善者也, 不战而屈人之兵, 善之善者也.)

Where does the pardon lead to?

At the time of this writing, it was widely reported that the deputy opposition leader had left the headquarters of his party and returned to his home and family, and that he is even scheduled to attend the permanent committee of the national assembly on 5 December 2016. So much the better, if he could now fulfill his national responsibility as a member of parliament as well as one of the leaders of his party.

Royal pardon is a license for his recovered and restored freedom. But there are 5 human rights workers who are still paying a very heavy and horrendously unjustified price on his behalf: indefinite pre-trial detention, shackled and orange-jumpsuited. The question is: could these 5 human rights repeat the same procedure in order to seek royal pardon? If a precedent has been already set, why not use it in the name of non-discriminatory equality?

A royal pardon is indeed personal and nominal, but the mechanism that has been used for that particular person must be a mechanism that should be opened to other citizens under similar constitutional, legal and judicial criteria and circumstances. It is a well known fact that the prime minister is the key decision-making/imposing person between the deputy opposition leader and the king; he is the supreme authority in all matters, small or big, legislative, executive and judiciary. But, the people is sovereign to be critical of his subjectivity and partiality in state governance. Or to appreciate his objectivity and fairness.

Francis of Assisi, once, preached: “Where there is injury let me sow pardon.” The 5 human rights workers are still injured – not bodily – with wounds brutally and unlawfully inflicted to them and their family for trying to seek justice and to defend human rights and dignity.

Is the royal pardon an end in itself?

From the text of the royal decree, it could be gleaned that the royal pardon specifically pertained to the crime and subsequent conviction as stated in the tribunal verdict of 4 November 2016. Be it as it may, how will this royal pardon play out with other court cases against the deputy opposition leader that are still pending? There seems to be so many cards hidden in the sleeves of the prime minster who could perform magic trick against whoever that dares challenging/obstructing his power’s scheme. A case in point, the number of court cases against the minority leader looks like a string of prayer beads that prosecutors and judges play around according to their whim and impulse.

Friedrich Nietzsche, once, said: “If there is something to pardon in everything, there is also something to condemn.” When the court condemned, did it do it in accordance with and respect of the spirit of the constitution and the laws of the land? Or did it do it because some one told it to do it?

Whose victory is this?

Could the deputy opposition leader claim victory because at the end of the day he’s been pardoned, royally? Could the prime minister also claim victory for having requested the king to grant pardon to the deputy opposition leader? Who owes whom? Could two people claim victory in one battle they both engaged in? Where was challenge for the victors, if victory there is?

If both of them wish to claim victory for themselves, it’s the Cambodian justice system that is the declared real victim/looser.

Don’t weep, Cambodia, because you loose. Get up, recoup and get ready for the next battle.

Tebthida